МОЭ оны шилдэгүүдээ тодрууллаа

Эх сурвалж: www.deed.mn

         Монголын Орчуулагчдын Эвлэл өнөөдөр шилдэгүүдээ тодруулав. Энэ үеэр ахмад орчуулагч Д.Цэдэв, Ж.Нэргүй нар МОЭ-ийн “Дуун хөрвүүлэгч” хэмээх цалин цагаан мөнгөн тэмдгээр энгэрээ мялааж, МОЭ-ийн ерөнхийлөгч асан, нэрт орчуулагч Го.Аким гуайд “Дуун хөрвүүлэгч” цал мөнгөн тэмдгийг нь нөхөж олгосон юм. 
          Түүнчлэн тус эвлэлээс зарласан “Дэлхийн сонгодог богино өгүүллэгийн орчуулгын уралдаан”-д оролцсон залуу орчуулагчдын ирүүлсэн бүтээлийг нэгтгэн гаргасан “Сонгодог өгүүллэгийн дээжис” номын нээлт болсон бөгөөд энэ үеэр цугласан орчуулагчдад МОЭ-ийн гүйцэтгэх захирал С.Батбилиг монголч эрдэмтэн Вальтер Хайссигийн 100 жилийн ойд зориулан орчуулсан “Шар гүрний хаяа нутаг” номоо бүгдэд нь бэлэг болгон өргөн барьсан бол ахмад орчуулагч Го.Аким “Туульс хайлдаг уулс” номынхоо дээжээс О.Чинбаярт гардуулав.

       МОЭ-ийн ерөнхийлөгч О.Чинбаяр, СГЗ, зохиолч Г.Аюурзана нарын орчуулсан Буриадын яруу найрагч А.Мухраевын “Запомни жизнь” буюу “Амьдралаа сана” яруу найргийн номыг мөн үеэр танилцуулжээ. Уг арга хэмжээний үеэр ахмад орчуулагчид залуу орчуулагчдадаа хандан амжилт хүсч, урмын үг хэлсэн бөгөөд үнэтэй зөвлөгөө хайрласан аж.
                                 

Г.Аким: Гадаад хэлтэй хүн бүр орчуулагч биш

Монголын сэхээтний тө­лөөлөл, цөөн хэдэн гүүшийн нэгд тооцогдох Г.Аким­ өнгөрсөн долоо хоногт Орчуулгын Клубын урилгаар манай сургуулиар зочилж, хэлний ангийн оюутнуудтай хөөрөлдлөө. Төв номын сангийн захирлын албыг ха­шиж явсан энэ эрх­мийг “Зуун жилийн ганцаар­дал” (Г.Мар­кес), “Цаазын тав­цан” (Чингиз Айтматов), “Тэнгэ­рийн нохой” зэрэг ор­чуулгын бүтээ­лээр нь оюутнууд андахгүй. Уулзалтын эхэнд тэрээр “Юугаа залж хуйхаа маажихаа мэдэхгүй байна” хэмээх даруухан үг хэлээд, даацтай үг, жинтэй сургаалиар үргэлжлүүллээ. Түүнчлэн ХИС-ийн оюутнуудад хандан “Яруу сайхан орчуулгын моринд дөрөөлөөд эмээл дээрээ баттайхан сууж аваад дэлхийн утга зохиол төгс соёлын гүнрүү дүүлцгээ” хэмээн ерөөсөн юм. Ингээд утга зохиолын доктор, профессор, соёлын гавьяат зүтгэлтэн, дуун хөрвүүлэгч, орос англи хэлтэй нэрт сэтгүүлчийн яриаг хүргэе.

-Орчуулга гэж чухам юу вэ? Таны хувьд?

-Вавилоны цамхагийг барьж байсан нэг хэлтэй хүн төрөлхтөн “Яхуа” тэнгэрийг хилэгнүүлэн хилээ хутгуулаад олон хэлээр ярьдаг болсноос хойш Орчуулга хэмээх зүйл бий болсон. Тэгэхлээр нэн эртний түүхтэй байж таарах нь. Орчуулга гэдэг бол Улс үндэстний соёл, түүх, шинжлэх ухаан, уран зохиолыг  өөр хооронд нь танилцуулж өгдөг гайхамшигтай зүйл. Бид орчуулгын хүчээр дэлхийтэйгээ танилцаж байдаг. Магадгүй харь гарагийнхан хүрээд ирвэл, өнөөгийн оюутнууд хэлмэрч болохыг үгүйсгэхгүй. Монголчууд “Нэг хэл сурвал нэг нүдээ нээнэ, хоёрдахь хэлийг сурвал хоёр нүдээ нээнэ, гурав дахь хэлийг эзэмшвэл билгийн нүд нээгдэнэ” хэмээдэг. Гадаад хэлийг сураад бусад улс орны гайхамшигт агуу соёлыг өөрийн орны иргэдэд танилцуулна гэдэг бол ихээхэн хүндтэй хэрэг. Манай Бямбын Ренчин гуай орчуулагч хүнийг “Соёлын жинчин” хэмээн хэлсэн байдаг. Утга зохиол түүхэнд орчуулагчийн гүйцэтгэж буй үүрэг хэлжээлшгүй. Түүнчлэн Монголчууд 14-р зууны үеэс орчуулга хийж байсан баримт үндэсний номын санд хадгалагдаж байна.  Би боддог юм. Монголчууд орчуулгын онолыг хүн төрөлхтөнөөс түрүүлж нээсэн юм биш байгаа. 1742 онд хамгийг мэдэгч Жавзан Дамба хутагтийн “Мэргэд гарахын орон” гэх буддын гүн ухааны толь бичигт 22 зарчим бий. 300-аад жилийн өмнө гарсан уг зарчим өдгөөгийн орчуулгын зарчимтай яг таарна. Гэтэл орчуулгын онол 20-р зууны хагасаас бий болсон юм шүү дээ. Бид 1742 онд орчуулгын тогтсон онолтой байжээ.

-Багадаа яг ямар хүн болно гэж боддог байсан бэ? Ер нь орчуулагч болно хэмээн төсөөлж байв уу?

       -Хүүхдийн бодол янз бүр шүү дээ. Гуравдугаар ангидаа С.Эрдэнийн “Гуталчин” өгүүллэг уншчихаад гуталчин гоё юм байна. Дараа нь нисэгч болъё. Тэр бүү хэл долдугаар ангидаа тракторчин болохоор шийдээд сангийн аж ахуйд саналаа өгтөл багш зад загнаад ангид оруулчихав. Ингээд бага зэрэг зураг зурдаг хүүхэд байсан болохоор 10-р ангиа төгсөөд МУБИС-ийн шугам зургийн ангид хуваартай ирлээ. Гэтэл уг ангид дээд тоо боддог гэнэ. Би угийн тоонд муу. Хагас жилээр хасагдаад нутаг буцах нь гэж бодлоо. Хоёр найзынхаа дунд суугаад хариуг нь нийлүүлж, будаа иддэг хүүхэд барахгүй нь гээд Орос хэлний ангид орсон юм. Өдий зэрэгтэй яваа минь үүнээс эхтэй. Түүнчлэн Оросын мэргэжилтэн багш нарын гавъяа хэмээн бодож байдаг юм. Гэхдээ Их Оросын дээрэнгүй үзэл болоод жирийн иргэдийн бодол хоёрт ялгаа их.

- Ном унших их дуртай хүүхэд байсан байх?

-Та нөхөд бараг ойлгохгүй дээ. Дээр үед хүүхдээ сургуульд өгөх дургүй, мал хариул, үгүй бол лам бол гэлцдэг байв. Тэр цагт миний аав Готов багш байсан. Улаанбаатар хотоос 600 гаруй километрийн цаана, бидний амьдардаг бөглүү суманд ном гэдэг бол нүдний гэм байлаа. Миний уншсан анхны ном “Залуу жуулчин” гэдэг нэртэй. Сургуулийн хэдэн хүүхэд зуныхаа амралтаар хөдөө аялж, элдэв адал явдалтай тулгардаг тухай өгүүлдэг. Уншиж дуусаад аялдаг болох юмсан хэмээн бодож байлаа. Дараа нь аав “Сталины түүхүүд” гэдэг хүрэн том ном авчирч өгөөд унш гэв. Нэг уншлаа. Тэгээд ойлгохгүй байна гээд аавд хэлтэл “Дахиад унш” гээд зандарчихав. Ааваасаа айсан би дахин гурав уншлаа. Одоо бодохнээ, аавын тэр оролдлого ном унших техникт намайг сургасан. Түүнээс хойш номноос салаагүй дээ.

-Англи хэлийг хэрхэн судалсан тухайгаа яриач?

-Хөгширсөн хойноо сурсан юм. МУБИС-ийн багш байхад төлөвлөгөө өг гэв. Англи хэл сурах гээд биччихлээ. Удалгүй намайг шалгаагаад уналаа. Яагаад англи хэлийг сурах болов гээд. Тэгээд би айгаад больчихсон. Аягүй бол хөрөнгөтний үзэлтэн болно. Учир нь тухайн цагт англи хэлийг төдийлөн таашаадаггүй байсан. 1980-аад оны сүүлээр Горбачёвын шинэчлэл өөрчлөл эхэлсэнтэй зэрэгцээд би англи хэлийг нухаж эхлэв. Гэхдээ өөрийгөө би мундаг англи хэлтэй гэж хэлж чадахгүй. Та нөхөд надтай англиар яривал дүлий хүн шиг болчихно. Хөгширч сурсан миний хувьд англи хэлний айхтар авиа чихэнд маань наалдахгүй юм. Харин толь бичгээ шүүрдээд номоо бариад суувал аялуулаад, заримыг нь буудаад, заримыг нь оноод нэг юм оролдоод байгаа юм.

-Орчуулгын төрөл дундаас хамгийн хүнд нь уран зохиолын орчуулга гэж боддог. Өөрийн орны хэл соёлд тохируулан дахин цоо шинэ зохиол бичиж байна гэсэн үг. Та ихэвчлэн уран зохиолын орчуулга хийдэг. Энэ тухай яривал?

-Өнөөгийн орчуулгын бүтээлийг хараад жаахан харамсаж явдаг. Манайхан уг нь хэл сурахдаа гаргууд. Ямар ч акцентгүй, маш цэвэрхэн сурна. Энэ нь монгол хэлний авиатай холбоотой. Гэтэл хэл найруулга авах юм алга. Хэлийг бичгийн хэл, ярианы хэл гэж хоёр хуваадаг. Манай Да багш зөвхөн ярианд зориулсан дүрэм зохиогоод бичгийн хэлийг орхигдуулсан. Түүнчлэн манай залуус юм уншихдаа тааруухан юм уу даа. Ялангуяа эртний сайхан найруулгатай уран зохиол. Одоогийн телевизийн нэвтрүүлэгчдийн яриа авах танаг алга. Монгол хэлийг тамтаглаж өглөө. Үг нийлүүлж, өгүүлбэр болгоно гэдэг өөрийн ёс, журамтай. Үүнийг багш нар заадаггүй юм уу? Хүүхдүүд сурдаггүй юм уу? Бүү мэд. Миний хувьд багш нарыг шүүмжилмээр байна. Юм сурахгүй хүүхэд гэж үгүй. Заагаад байхад сурдаггүй тийм тэнэг больчихсон гэж би ерөөсөө бодохгүй байна. Цөөн тэнэг багш нараас болоод монгол хэлийг баллажээ. Б.Ренчин гуайн “Монгол бичгийн хэлний зүй”-н 4-р ботийг уншсан оюутан өнөөдөр  алга. Энэ ном үзэлгүй монгол хэлний найруулга зүй сурна гэхээр миний ой тойнд буухгүй байгаа юм. Зургаан талтай дугуйгаар явж байгаа мэт түг таг гэлгүй хэрхэн найруулах тухай тэр номонд л байдаг. Ингэхлээр оюутнуудад ном уншуулж, ядаж тэр номын барааг үзүүлээгүй багш нарыг жоохон чимхмээр байна.

- Таны хувьд харь хэлнээс эх хэл рүүгээ, эсвэл эх хэлнээсээ харь хэл рүү орчуулах хоёрын аль нь илүү хүнд санагддаг вэ? Ер нь монгол хэлнээсээ харь хэл рүү орчуулах уу?

-Би лав Монголоос гадаад хэлрүү орчуулга хийж чадахгүй. Өөрөөр хэлбэл зүрхэндээ хөх толботой шүлгийг орчуулах хэцүү. Энэ бол тусдаа ойлголт. Яахав Орос руу жаахан халтарлах байх. Гэхдээ Орос хүн шиг найруулаад жигтэйхэн сайхан болгоно гэж би өөртөө итгэхгүй байна. Харин монгол хэлрүүгээ хөрвүүлээд, хүнд ойлгогдохоор юм хийнэ гэж бодно. Ер нь орчуулгын бүтээлийг нэг уншаад ойлгож байх ёстой. Хэрэв дөрөв, тав уншуулаад байвал үүнийг орчуулга хэмээн тооцохгүй. Тийм учраас эх хэлнээс гадаад руу орчуулна гэх ойлголт хэцүү. Таниулах зорилгоор хийж болохоос биш эх хэлийг нь мэддэг хүн шиг хэмжээнд хүргэхэд тухайн хүнээс их сайн мэдлэг, чадвар шаардана. Цаад ард түмний сэтгэлгээний онцлог, хэлний бүтэц зэргийн байг ононо гэдэг дээд хэмжээний хүмүүсийн хийх ажил. Ийм хүн төрөхийг би үгүйсгэхгүй. Та нөхдийг чадахгүй гэж байгаа юм биш. Оролдох хэрэгтэй. Оролдлого сайт оройд нь, уйгагүй хүн уул нүхэлнэ гэх үг бий.

-Та өнгөрсөн хугацаанд орчуулгын хичнээн бүтээл туурвисан бэ? Хүндрэл юу байв?

-Ерөнхийдөө 30-аад ном эрээчсэн. Орчуулгын явцад хэцүү юм зөндөө гарна. Алдаатай юм ч хийнэ. Алексей Толстойн “Гадюка” гээд өгүүллэгийг орчууллаа. Надтай хамт орчуулга хийдэг Цэрэнрагчаа гээд сайн залуу байсан юм. Одоо бурхандаа явж дээ. Тэр маань надад “Гадюка” гэдгийн утга нь “Чулуун дэгээ” гэх шиг болов. Түүний хэлснээр бичээд явуулчихав. Дараа нь нөгөөхөөсөө чи түрүүн юу гэлээ гээд асуутал. “Гадюка” гэдгийг манай буриадууд “Мэргэн дэгээ” гэдэг ш дээ гэнэ. Ингэж том алдаж байв. Өөрөөр хэлбэл Монголд байтугай дэлхийд байхгүй шинэ үг гаргасан. Иймэрхүү эндүүрэх явдал орчуулагч хүнд гардаг. Мэдэхгүй юм их гарна. Асуух хэрэгтэй. Хүнээс асуухаас нэрэлхэж огт болохгүй. Юм мэдэхгүй байна гэж нэг хүнд хэлүүлэх, алдаатай юм гаргачихаад түмэн олонд хэлүүлэх хоёр маш том ялгаатай. Түүнчлэн толь бичгээ сайн ашиглах хэрэгтэй. Гэхдээ зөвхөн толиор орчуулга хийнэ гэвэл бас худлаа. Толинд байхгүй олон утга бий.

-Таны сэтгэл зүрхэнд хоногшсон, эсвэл хамгийн нандигнаж явдаг орчуулгын ямар бүтээл байдаг вэ?

-Арван хурууг нэг нэгээр нь хазахад адилхан өвддөг шиг зохиолч, орчуулагч хүмүүс өөрийнхөө бүхий л бүтээлд хайртай байдаг. Гэхдээ миний орчуулсан “Цаазын тавцан”,  “Зуун жилийн ганцаардал” хоёр  уншигчдын сэтгэлд  хамгийн их хүрсэн гэнэ лээ. Миний хувьд үнэхээр уран зохиол болж чадсан ном бол “Аранзалд дарвуулт хөлөг” гэж  би боддог. Уг ном гуравхан хэвлэлийн хуудастай бөгөөд бага хэмжээтэй. Залуучуудад зориулсан хайр сэтгэлийн уянгын тууж, үүнийг би гурван жил орчуулсан.

-Хэл сайн мэддэг хүн болгон өнөө цагт орчуулга хийдэг болжээ. Энэ тухай?

-Хүн бүр зохиолч байж чаддаггүй шиг хэл мэддэг хүн бүр орчуулга хийж үл чадна. Түүнчлэн авъяас үгүй бол орчуулга хийж бас чадахгүй. Гэтэл огт авъяасгүй хүн бас байхгүй. Гагцхүү тэр авъяасыг хэр зэрэг тэтгэж байна гэдгээс их юм шалтгаална. Гол нь оролдоод үзэх хэрэгтэй. Болохгүй бол больчихно биз. Би залуудаа шүлэг бичих гэж оролдоод бүтээгүй юм. Тэгээд л орхисон.

-Та сайн орчуулагч уу? Эсвэл сайн зохиолч уу?

-Би зохиолч биш. Надад бичсэн ганц роман байхгүй. Гэхдээ бас сайн орчуулагч  биш. Орлон тоглогч. Уншигчиддаа юм хүргэх юмсан гэсэн сэтгэл надад байна. Энэ л намайг тэжээдэг. Тэгээд уйгагүй оролдсоны хүч.

-Саяхан Цагаан толгойн дөрвөн үсгийг хасах тухай яригдаж эхэллээ. Энэ тухай таны бодол?

-Өнөөгийн залуус бүх үсгээ хасаад бичдэг болсон шүү дээ. Жишээ нь байна шүү дээ гэх үгийг “бна ш дээ” болгоод. Гэх мэт олон үсэг хасаж байхад дөрөвхөн үсэг хасах яах вэ дээ. Танхимд суугаа хоёр зуун оюутанд цээж бичиг хийлгэвэл бүгд алдаатай бичнэ. Учир нь монгол хэл 120 гаруй дүрэмтэй. Ийм дүрэмтэй хэл энэ орчлонд байхгүй. Дөрвөн гийгүүлэгч хасахын тухайд биш үгийн үндсийг эвдэхгүй гэж энэ тухай яриад байгаа юм. Үгийн үндсийг эвдэхгүйгээр -аар, -ээр, -ийг, -ууг  шууд залгавал алдаа гарах нь багасна. Яагаад гэвэл үгийн үндэс нь эвдрээгүй. Манайх шиг үгийн язгуураа эвдээд бичдэг ийм хэл хаа ч байхгүй. Үүнийг нэг мөр болгох ёстой юм. Тэгвэл бид зөв бичдэг болно. Ингээд ярихаар манайхан “Үгүй ээ алдаатай бичнэ” гээд зүтгээд байна. Яахлаараа бид зөв юмнаас зугтаж, буруу зүйл рүү тэмүүлдэг юм. Намайг ингэж ярихаар цахим хуудсаар элдвээр бичих юм. “Хөгшин төгцөг” гээд л эхэлнэ. Залуус маань бодмоор байна. Сэтгэлийн хөөрлөөр биш. Оюунаа чилээж, аль нь зөв болохыг сайн бодмоор байна. Жингийн туухай дээр тэнцүүлээд, эргэцүүлэх хэрэгтэй.

-Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн санаачлагаар, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын ивээл дор Монголын их түүхийг агуулсан эртний ном, шашдируудыг цувралаар орчуулах ажлын хүрээнд цуврал бүтээлүүдийн дээж болох Рашидаддин Фазлуллахын “Шашдирын чуулган” номыг орчуулсан. Энэхүү бүтээлийг орчуулахад хэр хугацаа зарцуулсан бэ? Мөн маш эртний зохиол байсан гэдэг утгаараа ямар нэгэн хүндрэлтэй зүйл гарсан уу?

-Хуучин “Судрын чуулган” хэмээн нэрийдэж байсан уг номыг дахин орчуулсан. Судар гэдэг бол ном гэсэн үг. Гэтэл номын чуулган гэвэл энэ орчлонгийн бүх ном багтсан гэж ойлгоно. Уг ном түүх болон он дараалсан бичгийн чуулган юм. Шаштир гэдэг бол түүх гэсэн үг. 13-р зууны Персийн түүхч Рашидаддин бичсэн энэхүү ном “Нууц товчооны” дараа өсгий даран мэндэлсэн түүхийн ганц том сурвалж. Монголчуудын түүх гэж байгаа боловч Евро-Азийн түүхийг багтаасан. Судалгааны явцад олон хэлнээ орчуулагдсан хувилбарууд өөр хоорондоо зөрөх тохиолдол гарч байсан. Аль нь зөв болохыг би мэдэхгүй яагаад гэвэл Перс хэл мэдэхгүй. Гэхдээ хожмийн өдөр та бүхэн Перс хэл сураад орчуулахыг үгүйсгэхгүй юм. Агуулга талаасаа “Нууц товчоо”-ноос зөрөх зүйл байна. Түүнийг би засаагүй. “Мэргэд гарахын орон”-нд нэг айхтар үг бий. Цаад зохиолч буруу бичсэн байсан ч засан бүү үйлд. Буруу байвал буруу чигээр нь орчуул гэж. Тийм болохоор зарим үгийг тайлбарлаж өгсөн. Хэрэв би засаад орчуулчихвал, миний буруу бол яах вэ? Ийм учраас түүхийн нарийн зүйлд сэтгэлийн хөдөлгөөнөөр хандаж болохгүй. Сонирхуулахад, Рашидаддины ард монголын маш том Болод хэмээх эрдэмтэн байсан. Энэ хүний эрдэмд Хасан хаан ч хүрэхгүй. Өөрөөр хэлбэл тухайн үеийн хамгийн том жанжин хэмээн үнэлэгдсэн агуу хүн энэ номыг бүтээлцсэн. Энэ тухай оршилд оруулж өгсөн минь учиртай.

-Рашидаддиныг монголын түүхийг гуйвуулдаг хэмээн буруутгадаг. Орчуулж байх явцад ажиглав уу?

-Уншаад үзэхэд мэднэ дээ. Гуйвуулсан юм огт байхгүй. Андуурах юм байж болно. Газар усны нэр, он цагийн дараалал гэх мэт. Харин монгол хүний зөвшөөрөхгүй ганцхан зүйл бий. Энэ хавьд байсан бүх овог аймаг, угсаатныг түрэг гэж бичсэн. Монголын удам бол түрэг биш. Бид Хүннү. Энэ тухай ч мөн оршилд бичсэн.

-Орчуулах эрдэмд шамдан суралцаж буй нийт оюутнууддаа хандаж юу гэж хэлмээр байна?

-Энэ танхимд орчуулах эрдэм ухаанд суралцаж буй олон оюутан сууж байгаа болохоор ирээдүйд агуу орчуулагчид төрөн гарна гэх итгэл төрж байна. Яруу сайхан орчуулгын моринд дөрөөлөөд эмээл дээрээ баттайхан сууж аваад дэлхийн утга зохиол, төгс соёлын гүнрүү дүүлцгээ.

Ярилцсан 4-28 ангийн оюутан Б. Хулан

English Week-ийн зарим уралдааны дүн

Америк, Их Британий Хэл Соёлын Тэнхмээс зохион байгуулсан “Англи хэлний долоо хоног”-ийн хүрээнд явуулсан богино өгүүллэгийн орчуулга, эссэ бичлэгийн уралдааны дүн гарч, бүтээл нь шалгарсан оюутнуудад шагнал гардуулан өглөө.  Орчуулгын уралдааны нэгдүгээр байрыг 3-21 ангийн оюутан Х. Бямбаа, хоёрдугаар байрыг 3-2 ангийн оюутан Амаржаргал нар эзэлжээ. Уралдаанд оролцогчид Ирландын үргэлжилсэн үгийн зохиолч, яруу найрагч, жүжгийн зохиолч  Оскар Уайлдын “The Selfish Giant” хэмээх богино өгүүллэгийг орчуулсан байна. 

Харин 1-2 курсын оюутнуудын дунд зохион байгуулсан эссэ бичлэгийн уралдааны нэгдүгээр байрыг 1-1 ангийн А. Анхилуун, хоёрдугаар байрыг 2-2 ангийн Э. Булгантамир, гуравдугаар байрыг 1-15 ангийн А. Анар нар тус тус эзэлжээ.    

ХИС-Орчуулгын клубээс жил бүр уламжлал болгон зохион байгуулдаг Шүлгийн Орчуулгын Уралдаанд шалгарсан бүтээлүүд

 Англи хэлнээс

Hope is the thing with feathers  by Emily Dickinson

Hope is the thing with feathers
That perches in the soul
And sings the tune without the words 
And never stops at all

And sweetest in the Gale is heard
And sore must be the storm 
That could abash the little bird
That kept so many warm

I’ve heard it in the chillest land 
And on the strangest Sea
Yet never in extremity,
It asked a crumb of me.

Англи хэл 1-р байр

Англи-Орос хэлний багш 2-2 ангийн оюутан Э.Булгантамир

Итгэл найдварын шувуухай 

Итгэл найдварын шувуухай

Зүрх сэтгэлийн минь гүнд оршдог

Зүгээр л өгүүлэх үггүй атлаа

Зүрхэнд минь мөнхөд эгшиглэх аялгуу

            Хөөрхий бяцхан шувууг айлган цочоодог

            Хар салхинд ч чихэнд минь сонсогдсон хамгийн сайхан аялгуу

            Хэмжээлшгүй их хайр, халамжийг биедээ шингээсэн

            Хамгийн үнэнч анд минь

Хамгийн аймшигтай өдрүүдэд ч

Хамгийн хүнд үед ч

Энэ л шувуу намайг зоригжуулсансан

Эргээд харин тэр надаас юу ч гуйж байсангүй ээ.

                             Англи хэл 2-р байр 1-55 ангийн Б. Ариунсайхан

                                 Итгэлийн жигүүр     

Итгэл гэдэг жигүүр лүгээ

Сэтгэл зүрхийг өндөрт өргөж

Үггүй аялгуугаар хөглөж

Хэзээ ч үл зогсоно

Хүчтэй шуурганд ч уянгалаг сонсогдож

Сэтгэл зүрх минь хөндүүрлэхэд

Итгэлийн бяцхан шувуухай ичингүйрүүлж

Сэтгэлд дулаан санагдана

Миний сонссон жихүүцэм газарт ч

Хязгааргүй тэнгис далайд ч

Хэзээд ч, эцсийн хязгаарт ч

Сэтгэл зүрхэнд минь оршино 

                 Англи хэл 3-р байр ОУ-ГХ 1-9 ангийн Х.Ичинхорлоо

Итгэл найдвар бол сэтгэлийн жигүүр юм  

Итгэл найдвар бол

Сэтгэл зүрхэнд оршин

Үггүйгээр дуулах

Үүрд мөнхийн даль жигүүртэн билээ

            Хүчтэй шуургатайд ч итгэл

            Хамгийн сайхнаараа сонсогдож

            Илүү хүчтэй догшин болсон ч

            Итгэл үнэ цэнээ хэвээр хадгалана.

Тэсгим хүйтэн газраас эхлээд

Таньж мэдэхгүй аралд ч итгэл надтай хамт байдаг

Харин тэрээр надаас

Хэзээ ч, юу ч нэхдэггүй юм.

                                         Герман хэлнээс
                                               
                                     Герман хэл 1-р байр 4-4 ангийн М.Билгүүн

           Борооноос илгээсэн илгээмж 

Дусал дуслаар

Дээврээс дээвэр бөмбөрдөн орох бороо

Хөндүүр өвчин сэдрэх шиг

Хүсээгүй илгээмжийг минь дагуулан авч ирнэ.

            Хананы цаана цонхны тавцан дуугарч

            Тарчигнан үсгүүд өрөгдөнө

            Зөвхөн миний л мэдэх тэр л хэлээр

            Бороо надтай ярилцана

Цочиж мэгдсэн надад

Цөхрөл үгүйрэл бас зэмлэлийг авч ирэхэд

Минийх хэмээн би шанална

Харин би ямар ч бурууг үл мэдэрнэ

            Хэзээ нэгэн цагт гарч очоод би

            Түүний дүрэм журам, зэмлэл

            Бас энэхүү илгээмжийг илгээсэн

            Түүнээс огтхон ч айхгүй гэдгээ

            Түүнд би чангаар хэлэх болно.

                                    Герман хэл 2-р байр  2-5 ангийн Ч. Оюу-Эрдэнэ

Борооны мэдээ

Надад хандсан энэ мэдээлэл

Нижгэнэж буй борооноос  бороонд

Занараас тоосгон дээвэрт

Яг л өвчин шиг ирж

Авахыг үл хүсэх зүйлийг

Надад дамжуулах мэт.

Ханийн цаана цонх доргиож

Харжигнах үсгийг угсарч, бороо өгүүлнэ

Энэ хэлэнд юу өгүүлэхийг

Надаас гадна хэн ч мэдэхгүй гэж би итгэнэ.

Цөхрөл гутралын мэдээ

Ядуурал хоосролын мэдээ

Бас зэмлэлийн мэдээг

Олж сонсоод цочирдоно би

Би өөрийгөө гэм буруугүйгээр мэдрэхэд

Энэ зүйл надад хандаж байгаа нь

Намайг эмзэглүүлж байна.

Чиний зэмлэл намайг айлгахгүй

Тэр ч бүү  хэл, мэдээ чинь ч айлгахгүй байна

Нэгэн сайхан цагт би

Гадаа гараад чамд хариулна гэдгээ

Чангаар хэлж байна.

 Герман хэл 3-р байр Герман хэлний орчуулагч 4-4 ангийн Г.Цэцэгсүрэн

Борооны элч

Асгаран орох борооны дусал болгоны

Аяа надад хэлэх үг нь тодорхой байлаа

Занар дээвэрээс вааран дээвэрт

Өвчин шаналал шиг ирэх

Хууль бус зүйлийг хэн нэгэнд авчрах

Энэ бүхэн байж болохгүй-

Хананы цаанаас цонхны төмрийн  чимээ сонсдоно

Харжигнах тэр чимээ үсэг болж эвлэж таарна

Бороо хэлж байна

Надаас өөр хэн ч түүнийг мэдэхгүй

Би түүний ярианд итгэж байна

Цөхрөл гутралын элчийг

Үгүйрэл хоосролын элчийг

Зэмлэл буруушаалын элчийг

Би түүнээс олж сонсоод цочирдсон

Би өөрийнхөө ямар ч гэм буруугүй гэдгээ мэдэрдэг болохоор

Би түүний надад хандаж хэлсэн үгэнд гомдоллож байна

Би чиний дүрэм журмаас айхгүй

Бас гомдлохгүй гэдгээ

Бороо  түүнийг надад илгээсэн

Би сайн сайхан цагруу хөтөлнө

Мөн би түүнд хариулах болно гэдгээ

Чанга гэгч нь би илэрхийлмээр байна.

                                             Орос хэлнээс
                                                      

Орос хэл 1-р байр  Олон улсын харилцаа-орчуулагч 4-11ангийн О.Мишээл

Сергей Есенин

Алимын модноос хөөрөх манан шиг

Аливаа юм үеэ өнгөрөөнө, харамсах, дуудах, уйлах хэрэг алга.

Алтран шаргалтаж хагдрах мод шиг

Ахиад би залуу болохгүй ээ.

            Хүйт даасан зүрх минь тэгээд

            Халуунаар булгилан цохихоо болино

            Хусаар бүрхэгдсэн өргөн тал нутгаар

            Хөл нүцгэн хөөрөн гүйх хүсэл үгүй  болно.

Алсад төөрсөн бодол санаа минь

Амаар гал дөл мэт үгсийг хэлэхээ больжээ.

Алдагдсан залуу халуун нас минь

Нүдэнд гал, сэтгэлд дөл бадраадагсан.

            Хүсч мөрөөдөх зүйл багасчээ

            Хүний амьдрал зүүд мэт байдаг юм уу.

            Залуу насандаа өглөө эрт үүрээр

            Жаргалын моринд ташуур өгөөд давхисан мэт.

Алаг хорвоод мөнх юм гэж үгүй

Агч модны навч зэс өнгөнд хувирна.

Мөнхөд амар жимэр байхыг ерөөе

Мөхөл, цэцэглэсэн бүхэнд тохионо.

Орос хэл 2-р байр Орос хэлний багш, орчуулагч 2-8 ангийн Х.Мядагмаа

         Сергей Есенин    

Хүсээгүй, уйлаагүй, дуудаагүй байхад

Хүрээд ирэх юм хөгшрөл

Яг л алимны цагаан будаа шиг

Алт шиг залуу нас минь ард хоцорч байна.

            Чи одоо хүчтэй цохилохгүй гэхээр

            Зүрх сэтгэл минь хүйт дааж

            Эх орныхоо хусан ой зүлгэн дээр

            Хөл нүцгэн гүйхгүй гэхээр гунигтай

Гал дөл шиг улалзсан үг

Гэгээлэг цог шиг бодол минь гээгдэж

Оч шиг явсан бүхэн

Ор хоосон нүдэнд минь бүрэлзэн өнгөрнө.

            Миний хүсэл эрмэлзлэл бүдгэрч

            Өнгөрсөн амьдрал минь зүүдлэгдэж

            Тал дундуур сарнай цэцгийн үнэрт

            Тааваараа морь унан давхих мэт

Ертөнц дээрх бүгд мөнх бус

Яг л агч модны навчис мэт

Намрын салхинд намуухан ганц ганцаар унах мэт

Харин хавар нь ахиад л унана

Тиймээ төрсөн бол үхэх нь үнэн- навчис мэт.

           Орос хэл 3-р байр Орос хэлний багш-орчуулагч 2-8 ангийн Мөнх-Ундрах

     Сергей Есенин 

Харамсаж, дуудаж уйлахгүй ээ би

Алимны цагаан модноос утаа сарних мэт бүх зүйл болоод өнгөрнө.

Алтаар бүрхэгдэн гандаж

Залуу чигээрээ үлдэхгүй би

            Хүйтэнд царцсан зүрх минь чи

            Дахиж өмнөх шиг ээ цохилохгүй

            Эрээн хусны орон намайг

            Хөл нүцгэн алхаач гэж урхидахгүй

Тэнүүлч сэтгэл минь чи

Улам л ховорхон амыг минь хөдөлгөж байна

Ээ халаг! Миний сарнисан залуу үе,

Нүдний минь цог, мэдрэмжийн минь урсгал.

            Би хүслээ хүртэл хязгаарлах болжээ

            Энэ амьдрал уу эсвэл чи надад зүүдлэгдэв үү?

            Хавар эртлэн зугаалахаар

            Ягаан морьтой давхих шиг санагдлаа

Энэ хорвоод хэн хэнгүй бид мөнх бус

Агч модны навчнаас бал зөөлхөн дусална

Зуу зуун жил чи адислагдаг

Ирсэн бүхэн цэцэглэж бас үхдэг.

                                        Орос хэл 3-р байр 3-3 ангийн оюутан Ц.Боролдой

Алимны модны утаа шиг цайрсаар л бүгд арилахад

Араас нь харамсахгүй, дуудах ч үгүй, уйлах ч үгүй ээ

Алтадмал манан хуурайшиж замхарахын адил

Ахин надад залуу нас хэзээ ч заяахгүй ээ

            Үүнээс л хаацайлж чи тэмцэж чадахгүй гэх шиг

            Өр зүрхэнд минь жихүүдэс хургасаар л

            Эрээн даавуу шиг хус нь найгах эх орондоо

            Эгээ л хөл нүцгэн гүйнэ дээ  гэж хууртахгүй ээ

Тэнүүлч сүнс минь чи улам л ид шидийг олсоор

Тэмүүлэх галын дөл шиг чимээгүйхэн цоролзоно

Ай миний л алдагдсан эрчим гэгээ минь ээ

Анилдах нүд, үерлэх их нарийн мэдрэмж минь ээ

            Одоо би цаг хугацааг мөрөөдлөөсөө ч харамланам

            Орчих амьдралдаа би ингэж л зүүдлэх шигээ

            Яруухан хавраар өглөөний сэнгэнэсэн агаарт

            Ягаахан мориороо давхин тойрч явна даа гэж.

Агчийн гуулин шаргал навчис чимээгүйхэн эргэлдэн бууна

Алаг дэлхий дээрх бид бүхэн бас мөхөх л болно доо

Ирсэн бүгд цэцэглэн мандаж бас хагацаж оддог

Иймээс л чи эринээс эринд мөнхөд адислаач дээ.

                                                                       Франц хэлнээс
                                                        

Франц хэл 1-р байр франц хэлний багш орчуулагч 3-7 ангийн М.Онон

                                    Замнал 

Амьдралын зам гэдэг хүн бүрт байдаг

Амьдралаа хөсөр хаясан нэгэнд ч зам бий

Болж буй бүхэн тэр замаар урсаж

Болоогүй бүхэн ч тэр л замаар урсана

Хормын зуурт өрнөж байгаа бүхэн

Хэлэхийн завдалгүй болоод л өнгөрдөг

Хойшдоо болох зүйлийг хүлээх ч үгүй

Хүрэх гэж яарах ч үгүй

Тэрлэх мөр болгон минь

Тэр л мөчдөө амилчихаад

Төд удалгүй замхран оддог

Та ч би ч өгүүлж буй үгсийнхээ адил

Хөл хөдөлгөөнд дарагдсан энэхүү ертөнцөөс

Хором тутамд балран амилж байна. 

                   Франц хэл 1-р байр 4-5 ангийн О.Энхтүвшин 

           Зам 

Зам, энэ зам

Замгүйгээр ч гэсэн

Хэн нэгний явж өнгөрөх үүд

Мөн хэн нэгэн хэзээ ч алхахгүй ч

Хэн нэгний аль хэдийн явж өнгөрсөн зам

Намайг шүлэн тэрлэн суух энэ мөчид ч

Хэн нэгэн энэ замаар явж өнгөрнө

Би дахиад хүлээхгүй ч, хүрч ч бас чадахгүй

Миний бичсэн бүхий л зүйлс

Хэн нэгэнд амьдрал бэлэглэх ч

Мөн үхлийг ч авчирах зам

Үүний тухай л бичиж сууна.

Энэ чанга шуугиан

Чимээ, хашгираан дунд ч

Намайг ч гэсэн үгүй хий

Миний бичсэн энэ л зүйлс.

                    Франц хэл 2-р байр ОУ болон ГХ ажилтан 3-9 ангийн О. Тулга           
         
       Зам харгуй

Зам гэхэд зам ч юм шиг

Заримдаа харин жим ч юм шиг

Өнгөрсөн, одоо, ирээдүйн алинд ч

Өнөөх л замаар бид гэлдэрч байдаг

Одоо би хэрхэх билээ

Салаа замын эхэнд ирвэл

Баруун гарын талаа дагах уу ?

Зүүн зүгт зүрхээ чагнах уу ?

Өнгөц харин дайраад гартал, чигээс хазайсан нь элбэг юм

Зөв замдаа шургаад ортол, намайг хүлээхгүй нь гаслантай юм

Өнгөрсөн зүйлээ орхиод одтол

Өөдгүй харгуй ирээдүйг нууна

Буруу зөвийн ойд төөрч

Будлина гэхээс би эмээж байна

Харгуй замыг төгсгөж эс чадаад

Харамсалтай нь би үгүй болно !!!

Франц хэл 3-р байр франц хэлний багш орчуулагч 3-7 ангийн Б.Золжаргал    

         Хувь заяаны зам  

Зам бол зам

Зам биш байсан ч

Тэр замаар явдаг

Чи хүссэн ч тэр замаар явдаг

Хүсээгүй ч тэр замаар явдаг

Өрнөж байгаа бүхэн хоромхон зуур өнгөрчихсөн байдаг

Болж өнгөрөх зүйлд очих гэж яараад хэрэггүй

Болж өнгөрөх зүйлийг хүлээх ч хэрэггүй

Би түүнд хүрэх ч үгүй

Сүүлчийн ганц амьсгал цагийн хязгааргүйд уусахад

Сүү татуулан үлдэх тодын тод зам

Энэ миний хувь заяаны зам аа.

                                                              Хятад хэлнээс
                                                 

Хятад хэл 2-р байр Хятад хэлний багш-орчуулагч 3-4 ангийн Л.Түвшинзаяа

       Санасан сэтгэл

Хайртай юу чамд гэдгээ

Хэлж мэдэхгүй юм

Хайрласаар байгаа юм бол

Хагацаж юунд салсан юм бэ

Хайргүй болсон уу чамд гэдгээ

Хэлж бас мэдэхгүй юм

Хайргүй болсон юм бол

Хонгор цагийн аясаар урсан юунд одсонгүй вэ, тэр дурсамж

Чиниихээ инээмсэглэлийг санах бүр

Чин зүрх минь булиглан догдолно

Үзэн ядмаар бүхэн

Үүрд өнгөрөн оджээ

Урин бүжиглэх үдэш л ганцаараа

Урьдын гоо сайхан тэр янзаараа

Хятад хэл 3-р байр Хятад хэлний багш-орчуулагч 3-4 ангийн Д.Энхмаа

Эргэн дурсахуй

Хэлж мэдэхгүй нь

Чамайг одоо хэрнээ хайрлаж явдаг эсэх ээ 

Хэрэв хайрласан хэвээр бол

Салах шалтгаан юуных вэ

Хэлж мэдэхгүй нь

Чамайг хайрлахаа больсон эсэх ээ 

Хэрэв хайргүй болсон бол 

Дурсан санах нь юуных вэ

Чиний инээмсэглэлийг санахад

Зүрх минь урьдынхаар догдолдог ч 

Үүрд алга болсонд нь

Үзэн ядмаар санагдах юм

Тэнгэрийн дор бид дахин учрахгүй болсон ч

Тэр нэгэн үдшийн тэргэл саран үзэсгэлэнт янзаараа 

                                                               Япон хэлнээс
                                        

Япон хэл 2-р байр Англи хэлний орчуулагч оройн ангийн оюутан 1-55 ангийн Х.Алтантамир          

Сөгдөхгүй сөхрөхгүй тэмүүлэхийн учиг өөрөө нэгээхэн чухал

Бороонд үл норон ,салхинд үл жиндэн

Халуун хийгээд хүйтнийг үл ажран

Би өөрөө оршсоор байхын учиг нэгээхэн чухал

Бэрхшээл бүхний өмнө тэвчээртэй ханьсаж

Бартааг би инээж туулахын учиг нэгээхэн чухал

Бага ч гэсэн зүйлээс амьдралын амтыг мэдэрч

Би өөрийгөө  танихын учиг нэгээхэн чухал

Харж мэдэрсэн бүхнийхээ

Хамаг учрыг тунгаан өөрөө би ухаарсаар байхын учиг нэгээхэн чухал

Өргөн уудам нутгийнхаа тал дунд

Өлчир тарчуу амьдралаа ч ,өөрөө би салхийг нь мэдэрсээр байхын учиг нэгээхэн чухал

Өлссөн ядарсан өвдсөн зовсон өтгөс нялхасыг

Өргөн дэмжихийн учиг өөрийгөө танихын нэгээхэн чухал

Сөхрөлийн нулимс хацар бүрхлээ ч

Сөгдөхгүй урагш тэмүүлэхийн учиг өөрөө нэгээхэн чухал

Өөдгүй явдал бүхнийг үл сайшаан

Өөдөө тэмүүлэхийн учиг бас л нэгээхэн чухал

Нэгээхэн чухал болгоноос өөрийгөө олж

Нэгэнтээ би оршсоор байхын учиг туйлын чухал