Европын хэл соёлын тэнхимийн багш, орчуулгын клубын зөвлөх, доктор( PhD), профессор,  Д.Цэеэрэгзэн “Орчуулгын эквивалент чанар ба трансформаци ” лекцийн хураангуй.

Орчуулгын хэлбэр, төрөл

Аман орчуулга

Дэс дараалсан орчуулга -эртний

Хам цагийн орчуулга – синхронон орчуулга 1949 оноос эхлэлтэй

Бичгийн орчуулга

Уран зохиолын орчуулга

Мэргэжлийн салбарын орчуулга

Мэргэжлийн салбарын бичгийн орчуулгын төрөл

Шинжлэх ухааны салбарын орчуулга.

Хууль эрх зүйн орчуулга

Бизнес, эрх зүйн чиглэлийн орчуулга.

Олон нийтийн мэдээллийн салбарын орчуулга.

Орчуулгын эквивалент чанар

Эх ба орчуулга ижил байна

Агуулга бүрэн дүйцэнэ

Эквивалент чанарын нэгдүгээр төрөл. Коммуникацийн түвшингийн эквивалент.

(1) Maybe there is some chemistry between us that doesn't mix.
Хүмүүс зан ааш таарахгүй байх нь тохиолддог.

(2) A rolling stone gathers no moss.
Гэртээ тогтож суухгүй бол эд хөрөнгөтэй болохгүй.

(3) That's a pretty thing to say.
Ичдэг ч болоосой.

Хоёрдугаар төрлийн эквивалент харьцаа.

He answered the telephone.
Мань хүн утсаа авлаа

You see one bear, you have seen them all.
Бүх баавгай хоорондоо адилхан шүү дээ.

It was late in the day.
Үдэш болж байлаа.

Гуравдугаар төрлийн эквивалент харьцаа.

Scrubbing makes me bad-tempered.
Шал угаагаад бүр сэтгэлээр уначихдаг юм.

  London saw a cold winter last year.
Урьд жил Лондонд хүйтэн өвөл болсон.

You are not serious?
Та тоглоод байгаа юм уу?

Дөрөвдүгээр төрлийн эквивалент харьцаа. Өгүүлбэрийн утгын түвшин

He was never tired of old songs.
Тэрээр хуучин дуу сонсоод уйдна гэж үгүй.

I don't see that I need to convince you.
Үүнийг танд нотлоод байх хэрэггүй гэж бодож байна.

He was standing with his arms crossed and his bare head bent.
Тэрээр энгэртээ гараа зөрүүлэн  нүцгэн толгойгоо гудайлган зогсож байлаа.

Эквивалент харьцааны тавдугаар түвшин.

I saw him at the theatre.
Би тэрнийг театрт харсан.

The house was sold for 10 thousand dollars.
Байшин арван мянган доллараар зарагджээ.

The Organization is based on the principle of the sovereign equality of all its Members.
Уг байгууллага бүх гишүүний бие даасан тэгш эрхийн зарчим дээр үндэслэн байгуулагджээ.

Дискурс ба орчуулга

Is it free?  No, it isn’t. (Yes, it’s free.)

Ýíä õ¿íòýé þó? -  Õ¿íòýé. (Õ¿íã¿é)

Çäåñü çàíÿòî? Çàíÿòî\ íåò, íå çàíÿòî.

Àíãëè             Ôðàíö                        Ãåðìàí               Îðîñ           Ìîíãîë

Aries                Belier               Widder             Îâåí                Õîíü

Taurus             Taureau           Stier                Òåëåö              ¯õýð

Gemini             Gemeaux         Zwillinge          Áëèçíåöû         Õàìòàòãàõ

Cancer             Cancer               Krebs                 Ðàê              Ìýëõèé

Lion                 Leon                Leo                  Ëåâ                   Àðñëан

Virgo               Vierge              Jungfrau           Äåâà                Îõèí

Libra                Balance                         Bilanz             Âåñû                Æèíë¿¿ð

Scorpio                         Scorpion         Scorpion          Ñêîðïèîí        Õèëýíö

Sagittarius        Sagittaire          Schutze                        Ñòðåëåö          Íóì

Capricorn         Capricorne       Steinbock         Êîçåðîã            Ìàòàð

Aquarius          Verseau           Wassermann    Âîäîëåé          Õóìõ

Pisces               Poissons           Fisch               Ðûáû               Çàãàñ

Эх ба орчуулгын хэлний үгийн денотат утгын харьцаа

•       Нэг үг нэг үгтэй дүйцэх

•       Үг олон утгатай байх, толь бичгээс харна

•       Үг олон утгатай боловч утга нь толь бичгээс үл хамаарах- дядя, брат, сестра,

•       Үгийн хэрэглээний утга “зөвхөн зохиогчийн хэрэглэсэн утга – музыка – амьдрал

•       Дүйцэх утга байхгүй –эквивалентгүй үгс- денотат нь байхгүй учир

Êîíêðåòèçàöè áóþó òîäðóóëàí ÿëãàâàðëàõ àðãà

•       Англи хэлээр PUPPY гэснийг монголоор гөлөг, бэлтрэг, гавар гэж ялгаварлан орчуулна.

•       Мөн CUB буюу зулзага гэсэн үгийг бамбар, бамбарууш гэх мэт ялгаварлан орчуулна.

Ãåíåðàëèçàöè áóþó åðºíõèéëºí îð÷óóëàõ

•       Приехала из Москвы - ирлээ

•       Пришла из дома –ирлээ

•       Гөлөг –PUPPY

•       Бэлтрэг- PUPPY

•       Гавар- PUPPY

•       Скамейка- сандал

•       Стул –сандал

•       Табуретка- сандал

  ¯ãèéí óòãûã áóñàä ¿ãèéí óòãàíä øèíãýýí îð÷óóëàõ àðãà

Оны шилдэг хүн - Man of the year

Бүгд найрамдах улс – республика

Оросын холбооны улс – Российская Федерация

Safety first – аюулгүй байдлыг эн тэргүүнд тавъя

Эсрэгээр нь орчуулах

Хувингийн амсрыг доош нь харуулах – хувингийн ёроолыг дээш нь харуулах

Эквивалентгүй үгсийн утгыг дамжуулах арга

Транскрипци – whisky- уиски

Транслитераци- whisky –виски

Ойролцоо денотатын нэр ашиглах

сыр-орос бяслаг,

пиво-шар айраг,

Tofu – soya sheese

Santa Klaus –өвлийн өвгөн

Папа римский – Ромын хамба лам

Тайлбарлах арга.

1\ Үгэнд хуудасны доод хэсэгт зүүвэр тайлбар хийх,

2\ зохиолын эцэст зүүвэр тайлбар хийх,

3\ өгүүлбэр дотор нь багтааж тайлбар хийх гэсэн үндсэн гурван арга юм.

  Холимог арга

“Бабушка сварила вкусные щи” -“Эмээ байцаагаар щи гэдэг амттай сайхан шөл хийлээ”

Соёл ба орчуулга

....the usual sprinkling of those who eat mutton four times a week. J.Galsworthy

…Төмөрийг сэрэхэд Ням хөгшин тогооноос дал, дөрвөн өндөр уур савсуулан гаргаж тавган дээр тавилаа. Лодойдамба Ч.

.... Наступила дружная весна. Зацвели сирени. К.Паустовский

.... Notre-Dame de Parisе- Собор парижской богоматери – Парижийн дарь эхийн сүм

 

Соёл өөр байгаа тохиолдолд, үгийн:

Концепт  /хавар – весна- spring үүнийг бид өөрсдийн соёлын хүрээнд сэтгэж байж болно/

Коннотаци-ийг бид мэдрэхгүй байж болно.

  

Приглашаю вас на Колыму. - Би таныг Колымад ирэхийг урьж байна.

Колыма- Цөллөгийн газар, “Эрдэнэ нуусан гар” кино

Орчуулгын транформаци буюу хувиргал

The Old Man And The Sea” –Өвгөн тэнгис хоёр

United States of America –Америкийн нэгдсэн улс

John was watching TV when I came in.

Намайг орж ирэхэд Жон ТВ үзэж байлаа.

He doesn’t know if Dr. Edward’s office is on this floor.

Др. Эдуардын албан тасалгаа энэ давхарт байдаг эсэхийг тэр мэдэхгүй.

Орчуулгын трансформацын төрлүүд

1. Үг зүйн трансформаци
2. Үгүүлбэр зүйн трансформаци
3. Үгсийн сангийн трансформаци

Spider man – хүн аалз

Shark man – аварга загас судлаач

Shark night –аварга загастай өнгөрүүлсэн шөнө

Хувиргал хийсэн жишээг “Алтан загасны үлгэр”-ийн орчуулгаас үзнэ үү.

Сказка о рыбаке и рыбке   А.С.Пушкин Жил старик со своею старухой У самого синего моря; Они жили в ветхой землянке Ровно тридцать лет и три года. Старик ловил неводом рыбу, Старуха пряла свою пряжу. Раз он в море закинул невод, - Пришёл невод с одною тиной. Он в другой раз закинул невод, - Пришёл невод с травой морскою. В третий раз закинул он невод, - Пришёл невод с одною рыбкой. С непростою рыбкой, - золотою. Как взмолится золотая рыбка! Голосом молвит человечьим:

Алтан загасны үлгэр Хөрст алтан дэлхийн Хөвөө хязгаар нутаг Хөх цэнхэр далайн Эрэг ирмэг газар Эрт урьд цагт Эмгэн өвгөн хоёр Айл болон амьдарч Аж төрөн суудаг байжээ. Хар усан ундтай Хад чулуун нөмөртэй Газрын агуйд хоргодож Галын илчинд шүтэж Гучин жил тэнэж Дөчин жил суув гэнэ. Өвгөн загас барьж Далайн хөвөө сахина. Эмгэн утас ээрч Гэрийн мухар сахина