Tuesday, May 28, 2013
Thursday, May 23, 2013
Баруун зүүн тархи
Эх сурвалж: http://tomyo-bodyo.blogspot.com
Тархи судлаач эрдэмтэн Jill Bolte Taylor хатагтайн тархинд цус харваж, мэргэжилийн хүний хувьд тархийг дотроос нь судлах ховорхон "аз завшаантай" учирчээ.
Анхандаа үүнийгээ мэдэлгүй, үе үе зүүн тархи нь хатгаж, нэг л хэвийн бус мэдрэмж байгааг анзаарч. Сүүлдээ давтамжтай хатгалт нь улам хүндэрсээр, цэх алхахад ч хүндрэлтэй болоод ирэв. Өөрийн эрхгүй тэнцвэр алдан гараараа хана тулан зогсвол, бас дахин сонин мэдрэмж төрөх нь тэр.
– Хана тулах түүний гар, яг л ханатай нэгэн цул болсон юм шиг санагдав.
Өөрийнхөө биеийг хаанаас эхлээд, хаана дуусаад байгааг ойлгохгүй нь. Мэдэрч байгаа юм гэвэл, гарны эд эс, хананы атом молекултай холилдсон,нэгэн цул инерги.
Jill–ийн цус харвасан нь зүүн тархи нь. Энэхүү зүүн тархи гээч нь, бүхнийг нэг эгнээнд жагсааж байгаад, мэдээллийг дарааллын дагуу нэг нэгээр нь (сериалаар) боловсруулахдаа чадварлаг. Өөрийгөө орчин тойрон, юмс үзэгдэлээс тусгаарлаж сэтгэдэг нь ч зүүн тархи юм. Тийм ч учраас Jillөөрийн биеийн хил хязгаарыг ойлгохоо больсон хэрэг.
Харин бүрэн бүтнээрээ байгаа баруун тархи нь, бүхий л зүйлсийг зэрэг зэрэг (параллелаар) боловсруулах чадвартай. Өчигдөр өнөөдөр ч гэхгүй, цаана нааныг ч ялгахгүй, бүгдийг нэгэн зэрэг ЯГ ОДОО боловсруулдаг баруун тархины ертөнц нь шууд утгаараа яг л "ЭНД, ОДОО ЦАГ" юм. Мэдээж би болон бусад гэж алаг үзэх ч сөхөөгүй түүний хувьд, мэдэрдэг цорын ганц зүйл гэвэл ердөө л НЭГЭН ЦУЛ ИНЕРГИ.
– Энэ, яг юу вэ? Юу болоод байна аа?
гэж гайхах зуур Jill–ийн зүүн тархи бүрэн зогсож, тэр дороо, яг л зурагтын унтраалга дарсан юм шиг, хорвоо ертөнц нам гүм болж орхив. Цоо шинэ мэдрэмжинд эхлээд мэдээж гайхсан боловч, үнэндээ тэр нь туйлын тааламжтай сайхан мэдрэмж байсан юмсанж.
Бие сэтгэлийн бүхий л хүлээс тайлагдаж, өөрийн инерги нь таран түгсээр орчин тойронтой холилдон сүлбэлдэж, хорвоо ертөнцийн нэг хэсэг болон уусаж одно.
Харин Jill илбэдүүлсэн юм шиг л энэ мэдрэмжинд автан мансуурав.
– Хүүүүе? Яанаа? Болохоо байлаа, түргэн дуууд!!!!
Гэнэт сэрсэн зүүн тархи, манарсан Jill–ийг цочоох нь тэр.
"Нээрээ яанаа, би болохоо байлаа шүү, ажлаасаа хоцрох нь" гэсээр Jill сандран сэргэх боловч, дөнгөж саяын зүүд мөрөөдөл шиг ертөнцөө эргэн санагалзана.
Тэрхүү гайхамшигийн ертөнцөд ажлын стресс зовиур огтхон ч үгүй. Амар амгалан, энх тайван түүнийг гэгээн дүрээрээ эзэмдэн ноёлж, хандсан зүгтээ дүүлэн ниснэ.
– 37 жил үүрсэн ачаанаасаа гэнэт мултарсан юм шиг л мэдрэмж.Юутай аз жаргал?!
– Босооч ээээ. Бушуул түргэн дууд. Бид болохоо байлааа
гэсээр ахиал зүүн тархины сэрүүлэг хангинаад явчив.
...Бодит ертөнц (зүүн тархи), гайхамшигийн ертөнц (баруун тархи) хоёрын хооронд 45 минут холхисоны эцэст, арайхын тусламж дуудан түргэний тэргээр эмнэлэгийн зүг хөдлөв. Замдаа Jill, бодит ертөнцөд үлдэхээс татгалдаж, гайхамшигийн ертөнцийн гүн рүү эргэлт буцалтгүйгээр цааш алхан одлоо.
– Амьд байна.
Эмнэлэгийн орон дээр ухаан орсон Jill, өөрийгөө амьд байгаад гайхав. Уул нь гайхамшигийн ертөнцийг л сонгосон юмсан.
Гайхамшигийн ертөнцөд түүний бие сэтгэл, хоргоноос мултарсан сүнс болон дүүлэн нисч, аварга том халим загас лугаа адил аз жаргалын далайд сэлгүүцэн шумбаж байлаа. Тэгээд, тийнхүү дөнгөж диваажинг олж хараад байтал...
... Гэтэл, яагаад ч юм... гэв гэнэт л сэрж... эмнэлэгийн төмөр орон дээр... нөгөө л жижигхэн биендээ шургалан хэвтэж байх аж.
Гэхдээ тэрээр нэгэнт бат итгэжээ.
– Диваажин гэж огтхон ч холын тусдаа ертөнц биш. Дөнгөж л бид бүхний дэргэд байдаг зүйл юм байна. Би үүнийг нэгэнт мэдсэн. Одоо мэдсэн бүхнээ хүмүүст түгээн дамжуулах нь миний үүрэг.
Их хэмжээний цус алдалтаас 2 долоо хоногийн дараа, Jill–ийн зүүн тархинаас голфийн бөмбөгний дайны цусны бөөгнөрөлийг гаргаж хаяжээ. Түүнээс хойш, эрдэмтэн маань бүрэн эдгэтэлээ даруй 8 жил зарцуулсан байна.
– Тэгэхээр, бид гэдэг чинь ингэхэд хэн юм бэ?
– Энэ хорвоо ертөнцийг ямар хүний дүрээр туулахыг та хүсч байна даа?
–Хэн болохоо СОНГОХ ЧАДВАР бидний хэн бүхэнд бүрдсэн байгаа
гэж эрдэмтэн Jill батлан хэлнэ.
Баруун тархины ертөнц (гайхамшигийн ертөнц) бол зах хязгааргүй нэгэн цул аварга ертөнц. Харин зүүн тархи (бодит ертөнц) бол БИ гэсэн давчуухан ганц урсгалт жим. Энэ жимээс цаашхи ертөнц бүхэлдээ хаалттай бөгөөд, бусдаас бүрэн тусгаарлагдсан орон зай юм.
– Таны дотор хоёр ертөнц байна. Та алийг нь сонгох вэ?
– Хэзээ сонгох вэ?
...Баруун тархинд хэзээд бий гэх Гайхамшигийн ертөнц. Гүн гүнзгий амар амгалангийн ертөнц. Зарим нь түүнийг Нирван ч гэнэ...
Анхандаа үүнийгээ мэдэлгүй, үе үе зүүн тархи нь хатгаж, нэг л хэвийн бус мэдрэмж байгааг анзаарч. Сүүлдээ давтамжтай хатгалт нь улам хүндэрсээр, цэх алхахад ч хүндрэлтэй болоод ирэв. Өөрийн эрхгүй тэнцвэр алдан гараараа хана тулан зогсвол, бас дахин сонин мэдрэмж төрөх нь тэр.
– Хана тулах түүний гар, яг л ханатай нэгэн цул болсон юм шиг санагдав.
Өөрийнхөө биеийг хаанаас эхлээд, хаана дуусаад байгааг ойлгохгүй нь. Мэдэрч байгаа юм гэвэл, гарны эд эс, хананы атом молекултай холилдсон,нэгэн цул инерги.
Jill–ийн цус харвасан нь зүүн тархи нь. Энэхүү зүүн тархи гээч нь, бүхнийг нэг эгнээнд жагсааж байгаад, мэдээллийг дарааллын дагуу нэг нэгээр нь (сериалаар) боловсруулахдаа чадварлаг. Өөрийгөө орчин тойрон, юмс үзэгдэлээс тусгаарлаж сэтгэдэг нь ч зүүн тархи юм. Тийм ч учраас Jillөөрийн биеийн хил хязгаарыг ойлгохоо больсон хэрэг.
Харин бүрэн бүтнээрээ байгаа баруун тархи нь, бүхий л зүйлсийг зэрэг зэрэг (параллелаар) боловсруулах чадвартай. Өчигдөр өнөөдөр ч гэхгүй, цаана нааныг ч ялгахгүй, бүгдийг нэгэн зэрэг ЯГ ОДОО боловсруулдаг баруун тархины ертөнц нь шууд утгаараа яг л "ЭНД, ОДОО ЦАГ" юм. Мэдээж би болон бусад гэж алаг үзэх ч сөхөөгүй түүний хувьд, мэдэрдэг цорын ганц зүйл гэвэл ердөө л НЭГЭН ЦУЛ ИНЕРГИ.
– Энэ, яг юу вэ? Юу болоод байна аа?
гэж гайхах зуур Jill–ийн зүүн тархи бүрэн зогсож, тэр дороо, яг л зурагтын унтраалга дарсан юм шиг, хорвоо ертөнц нам гүм болж орхив. Цоо шинэ мэдрэмжинд эхлээд мэдээж гайхсан боловч, үнэндээ тэр нь туйлын тааламжтай сайхан мэдрэмж байсан юмсанж.
Бие сэтгэлийн бүхий л хүлээс тайлагдаж, өөрийн инерги нь таран түгсээр орчин тойронтой холилдон сүлбэлдэж, хорвоо ертөнцийн нэг хэсэг болон уусаж одно.
Харин Jill илбэдүүлсэн юм шиг л энэ мэдрэмжинд автан мансуурав.
– Хүүүүе? Яанаа? Болохоо байлаа, түргэн дуууд!!!!
Гэнэт сэрсэн зүүн тархи, манарсан Jill–ийг цочоох нь тэр.
"Нээрээ яанаа, би болохоо байлаа шүү, ажлаасаа хоцрох нь" гэсээр Jill сандран сэргэх боловч, дөнгөж саяын зүүд мөрөөдөл шиг ертөнцөө эргэн санагалзана.
Тэрхүү гайхамшигийн ертөнцөд ажлын стресс зовиур огтхон ч үгүй. Амар амгалан, энх тайван түүнийг гэгээн дүрээрээ эзэмдэн ноёлж, хандсан зүгтээ дүүлэн ниснэ.
– 37 жил үүрсэн ачаанаасаа гэнэт мултарсан юм шиг л мэдрэмж.Юутай аз жаргал?!
– Босооч ээээ. Бушуул түргэн дууд. Бид болохоо байлааа
гэсээр ахиал зүүн тархины сэрүүлэг хангинаад явчив.
...Бодит ертөнц (зүүн тархи), гайхамшигийн ертөнц (баруун тархи) хоёрын хооронд 45 минут холхисоны эцэст, арайхын тусламж дуудан түргэний тэргээр эмнэлэгийн зүг хөдлөв. Замдаа Jill, бодит ертөнцөд үлдэхээс татгалдаж, гайхамшигийн ертөнцийн гүн рүү эргэлт буцалтгүйгээр цааш алхан одлоо.
– Амьд байна.
Эмнэлэгийн орон дээр ухаан орсон Jill, өөрийгөө амьд байгаад гайхав. Уул нь гайхамшигийн ертөнцийг л сонгосон юмсан.
Гайхамшигийн ертөнцөд түүний бие сэтгэл, хоргоноос мултарсан сүнс болон дүүлэн нисч, аварга том халим загас лугаа адил аз жаргалын далайд сэлгүүцэн шумбаж байлаа. Тэгээд, тийнхүү дөнгөж диваажинг олж хараад байтал...
... Гэтэл, яагаад ч юм... гэв гэнэт л сэрж... эмнэлэгийн төмөр орон дээр... нөгөө л жижигхэн биендээ шургалан хэвтэж байх аж.
Гэхдээ тэрээр нэгэнт бат итгэжээ.
– Диваажин гэж огтхон ч холын тусдаа ертөнц биш. Дөнгөж л бид бүхний дэргэд байдаг зүйл юм байна. Би үүнийг нэгэнт мэдсэн. Одоо мэдсэн бүхнээ хүмүүст түгээн дамжуулах нь миний үүрэг.
Их хэмжээний цус алдалтаас 2 долоо хоногийн дараа, Jill–ийн зүүн тархинаас голфийн бөмбөгний дайны цусны бөөгнөрөлийг гаргаж хаяжээ. Түүнээс хойш, эрдэмтэн маань бүрэн эдгэтэлээ даруй 8 жил зарцуулсан байна.
– Тэгэхээр, бид гэдэг чинь ингэхэд хэн юм бэ?
– Энэ хорвоо ертөнцийг ямар хүний дүрээр туулахыг та хүсч байна даа?
–Хэн болохоо СОНГОХ ЧАДВАР бидний хэн бүхэнд бүрдсэн байгаа
гэж эрдэмтэн Jill батлан хэлнэ.
Баруун тархины ертөнц (гайхамшигийн ертөнц) бол зах хязгааргүй нэгэн цул аварга ертөнц. Харин зүүн тархи (бодит ертөнц) бол БИ гэсэн давчуухан ганц урсгалт жим. Энэ жимээс цаашхи ертөнц бүхэлдээ хаалттай бөгөөд, бусдаас бүрэн тусгаарлагдсан орон зай юм.
– Таны дотор хоёр ертөнц байна. Та алийг нь сонгох вэ?
– Хэзээ сонгох вэ?
...Баруун тархинд хэзээд бий гэх Гайхамшигийн ертөнц. Гүн гүнзгий амар амгалангийн ертөнц. Зарим нь түүнийг Нирван ч гэнэ...
Хэл гэж юу вэ?
Эх сурвалж: http://tomyo-bodyo.blogspot.com
Орчин үеийн хэл зүй судлалын эцэг гэгддэг Ferdinand de Saussure гэж сонссон л биз дээ?
- Сонсоогүй ээ??? Тэгвэл сонсох уу?
Saussure нь үе үеийн мэдлэгтэнүүдийг төрүүлсэн алдартай гэр бүлээс гаралтай нэгэн бөгөөд, Женевийн их сургуулийн хэл зүйн ухааны профессор юм. Харин тэрээр тухайн үеийн хэл зүйн ухааны талаар сэтгэл дундуур явдаг байж. Тухайн үеийн хэл судлал гэвэл
- Энэ улсын хэл нь цаг үеэ дагаад ингэж ингэж өөрчлөгдөөд, ийм ийм хэлтэй холилдож, тэндээсээ цаашаа ийм ийм хэл болон салбарлажээ
гэх зэргээр, төстэй хэлнүүдийг хооронд нь харьцуулж, нийтлэг язгуурыг нь тогтоох мэтийн л юм судалдаг байсан юмсанж.
Гээд бодохоор,
- Одоо ч гэсэн тийм л биз дээ?
гэсэншүү юм санаанд буух нь, арай зөвхөн би биш биз???
Ерөөс Saussure-аас өмнөх үе хүртэл хэл гэдэг нь
- Юманд хадсан шошго маягийн зүйл
гэсэн нийтлэг ойлголттой байсан байна.
Тэр нь жишээ нь, бодитоор оршин байдаг "Улаан өнгөтэй бөөрөнхий жимс" гэдэг юман дээр "А・Л・И・М" гэдэг шошго хадсантай адилхан, нэг тийм, юмс үзэгдэл ухагдахуунуудыг авианд харгалзуулсан төдий зүйл гэсэн санаа юм.
Гээд хэлэхээр,
- Тийм л биз дээ?
гэсэншүү юм санаанд буух нь, арай зөвхөн Монголчууд биш биз???
Харин Saussure тэрхүү шошго маягийн хэлний талаарх үзлийг далаар нь хөмрүүлж, дараах байдлаар цоо шинээр томъёолсон байна.
- Хэл гэдэг бол Ялгацуудын систем юм.
Эсвэл зүгээр, "Ялгаануудын систем" юм.
Энэ нь нэг ёсондоо, Saussure
- Хэл гэдэг бол, аливаа зүйлийг өөр бусад зүйлээс онцолж салгахын тулд байдаг.
гэсэн цоо шинэ хэлний талаарх үзлийг дэлгэн тавьжээ.
Өөрөөр хэлбэл, зүгээр л "нэг улаан юм" байхаар нь "алим гээд нэрлэчихье" гэсэн бус, харин тэрхүү "улаан бөөрөнхий зүйлийг" тухайлан бусдаас зориудаар ялгахын тулд "алим гэдэг нэр оноожээ" гэдэг талаас нь авч үзсэн байна.
Тэгэхээр, ингэж хэлэх төдийд нээх ч тийм онцын сүртэй ялгаа мэдрэгдэхгүй байж мэдэх юм.
- Явж явж тэгээл, алимыг алим гэж тогтоохын тулд л алим гэж нэрлэсэн юм байгаа биз дээ?
гэсэншүү юм бодож байгаа нь арай зөвхөн та биш биз???
Хэрэв тийм бол, энэ талаар арай жоохон дэлгэрэнгүй тайлбарлая.
Жишээ нь, доорхи зургийг хараад танд юу бодогдох бол?
- Хэдэн чулуу л байна.
тийм биз?
Мэдээж бид бүхэн цааш нь эдгээр чулуунуудад нэг бүрчлэн нэр онооё энэ тэр гэж бодох уу гэвэл үгүй. Бүгдийг нь таширдуулж аваад "чулуу" л гэж хэлнэ.
- Хамгийн баруун дээдэх нь юу вэ?
- Чулуу.
- Тэгвэл, тэрний хажуудах нь?
- Чулуу.
- Тэгтэл..., тэгвэл, ммм..., байжийгаарай... Тэгвэл зүүн доодох нь?
- Чулуу...
Гэвч та дээрхи зургийг ахиад сайн ажиглаад үз дээ. Тэд хоорондоо хэлбэр дүрс, хэмжээ дамжаагаараа бүгд харилцан адилгүй байгаа биз? Гэсэн ч бид
- Тэр нь ч, энэ нь ч адилхан л чулуу
гэж хэлээд, тэдний хоорондох онцлог ялгаануудыг бүгдий нь нялсалж орхино. Яагаад вээ гэвэл, бидний хувьд тэдний хоорондох тэр ялгаанууд бол үнэндээ огтхон ч сонин биш учраас юм. Нэг ёсондоо бид бүхэн, эдгээр чулуунуудын хоорондын ялгааг нэг бүрчлэн ялгаж салгах ямар ч "үнэ цэнэ" олж харахгүй байгаа хэрэг. Тэгээд ялгаж салгах үнэ цэнэ байхгүйгээс хойш, ялгаж салгах шаардлага ч байхгүй болж таарна.
За тэгвэл доорхи зургийг хараад юу гэж хэлэх бол?
- Хооо. Алим байна, гадил байна, мандарин байна, киви байна, ...
гэх биз.
Тэгвэл яагаад дөнгөж саяны олон чулуунуудыг бүгдий нь ташираар нь "чулуунууд байна" гэж хэлсэн мөртлөө, дээрхи зургийг бас адилханаар "жимснүүд байна" гэж хэлэхгүй байна вэ?
Яагаад гэвэл, энэ зурган дээрх зүйлс нь бидний хувьд хооронд нь ялгаж салгах хангалттай шаардлагатай чухал эд учраас юм. Нэг ёсондоо бид эндээс, ялгаж салгах дайны хангалттай үнэ цэнэ олж хардаг хэрэг.
Тийм ч учраас, хооронд нь ялгаж салгах шаардлага, тус бүрийг нь нэг бүрчлэн заах гэсэн хэрэгцээнээс хэл бий болсон юм. Энэ нь өөрөөр утгаар хэлбэл, хэл гэдэг маань тухайн хүмүүсийн үнэ цэнийн мэдрэмж, ертөнцийг үзэх үзлийн тусгал байдаг гэсэн үг.
Жишээ нь нэг ийм юм бодож үзье л дээ.
Хүн биднээс шаал өөр үнэ цэнийн мэдрэмжтэй, тэс өөр зүйл иддэг, "харь гаригийн хүмүүс" байжээ гэж бодъё. Тэд бидэн шиг органик бодис, жимс жимсгэнэ иддэггүй. Тэгвэл тэдний нүдэнд дээрх зураг хэрхэн харагдах бол?
Магадгүй, яг л эхний чулууны зургийг хараад бидэнд буусан тэр сэтгэгдэл төрөх биз.
- Хэдэн органик бодис л байна.
Тэдэнд эдгээр органик бодисуудыг хооронд нь алим, гадил, киви гэх зэргээр ялгаж нэрлэх ямар ч шаардлага байхгүй. Тийм үнэ цэнийг тэндээс олж харахгүй. Тийм ч учраас, бидний хэл гэж заагаад байгаа тэдний тэр юманд нь "алим", "гадил", "киви" гэсэн үг ухагдахуун байхгүй.
Тиймээс тэдэнд хандаж
- Юун органик бодис вээ? Ахиад сайн хар л даа. Энэ нь улаан өнгөтэй, тэр нь гонзгой хэлбэртэй гээд, бүгд өөр өөр байгаа биз дээ?
гэж хэлээд нэмрийг олох уу гэвэл үгүй биз. Тийм юм ярих нь бидэнд дээрх чулуунуудын ялгааг нурштал тайлбарлан залхааж байгаагаас өөрцгүй юм болно.
Тэгэхээр явж явж дээрх ярианаас ойлгосончлон, хэл гэдэг маань "зүгээр л тэнд нэг юм байгаа болохоор л, тэрийг тоочих гэж үүссэн" бус, харин "тэднийг хооронд нь онцолж ялгах үнэ цэнэ байгаа учраас л, онцолж ялгах гэж үүссэн" юмаа болж байгаа юм.
Өөрөөр хэлбэл,
- Оршин байгаа зүйлсийг хэрхэн онцолж ялгамаар байна вэ?
гэдэг тэр үнэ цэнийн мэдрэмжээс хэл бий болсон бөгөөд, тэрхүү үнэ цэнийн мэдрэмжүүдийн ялгаа зөрөө л хэлнүүдийн хоорондийн ялгааг бий болгож байдаг хэрэг юм.
Эсрэгээрээ ялгаж салгах онцын ач холбогдолгүй гэж үзэх юм бол, тэнд үнэндээ юм байсан ч бид түүнийг юманд тооцож бодохгүй. Энэ талаас нь харвал, аливаа зүйл бодитоор оршин байна уу үгүй юу гэдэг нь, ажиглагч болох бид түүнийг оршин байгааг хүлээн зөвшөөрөх үү үгүй юу гэдгээс хамаарнаа гэж хэлж бас болно (энэ талаар гүнзгийрүүлж философидвол сунжрах тул орхиё).
Ингэхэд сая ойлгомжтой байлгах гээд харь гаригийн хүн дээр жишээ авсан боловч, яг үнэндээ "харь гаригийн хүн" болон "манай дэлхийн хүн" хоёрын хооронд үүсдэг тэр ялгаа, үнэндээ ижилхэн хүмүүс бидний хооронд ч үүсч байдаг.
Жишээ нь, монгол хэлэнд хэлдэг "даага", "шүдлэн", "соёолон" зэргийг англи хэлэнд зүгээр л ташираар нь "horse" гэхэд болчино. Бид Англиар ярьдаг хүмүүст даага, шүдлэнгийн ялгааг мянга дэлгээд тэд "Аан" л гэнэ. Учир нь тэдний хувьд тэрийг ялгаж салгах үнэндээ сонин биш юм.
Бүр ойрын жишээ ярьвал, аягүй бол хөдөөний хүүхдийн нүдэнд харагдах "аргал", "хомоол", "хоргол" зэрэг нь, зарим хотын хүүхдийн нүдэнд ташираараа зүгээр л "баас" болж харагддаг ч байж мэднэ.
- Балдаан, чамд юу харагдаж байна?
- 1 зээрд үрээ, 1 хүрэн байц, 2 шийр алаг даага.
- Билгүүнээ, чамд юу харагдаж байна?
- 4 морь.
Үүний эсрэг жишээ гэвэл, бид "дүү"-г дүү л гэдэг бол, Японоор заавал "эмэгтэй дүү" эсвэл "эрэгтэй дүү" гэж хэлэх шаардлагатай. "Дүү л бол дүү шдээ" гэж хэлмээр санагдавч, тэдэндээ бол тэр дүү эрэгтэй байх, эсвэл эмэгтэй байх нь бууз хуушуур шиг л тэс өөр сэтгэгдэл төрүүлдэг биз.
Өөр бас, Англи хэлний бүс дэхь хүмүүс цагаан туулай, бор туулайнуудыг хооронд нь өөр үгээр ялгаж салгаж, тэдний талаарх төсөөлөл нь ч нэлээн тусдаа байдаг юм байх. Харин бидний нүдээр харвал хоюулаа л адилхан "туулай".
- Сайн хар л даа, шал өөр хоёр өнгөтэй байгаа биз дээ?
гэж тайлбарлаад
- Тийм нь ч тийм л байна. Тэхдээ л тэгээд туулайнууд л байна шдээ
гэхээс өөр юм бодогдохгүй биз.
Учир нь бид ба тэдний өсөж торнисон орчин нөхцөл, соёл иргэншил, үнэ цэнийн мэдрэмжүүд нь тусдаа өөр бөгөөд, юуг юунаас салгаж, хэрхэн илэрхийлэх вэ гэдэг тэр хэмжүүр нь ч бас өөр юм. Тэгээд тэрхүү "ялгаануудын систем" нь цаашилсаар "хэлний систем" болж нүдэнд харагдаж, чихэнд сонсогдохуйцаар ил гарсан хэрэг юм.
Үүнд л Saussure-ийн хэлсэн
- Хэл бол Ялгаануудын систем
гэдэг үгний мөн чанар оршиж байгаа юм шүү дээ.
Дээр дурьдсанчлан, монгол хэлэнд байдаг тоймгүй олон малтай холбоотой үгс, малын нас, зүс, эд хэрэгсэл..., ялгадас..., гэсэн учир тоймгүй нарийн нэршилээс илэрхий ойлгогдох зүйл гэвэл, монголчуудын хувьд мал гэдэг бол хосгүй үнэ цэнэтэй, ширхэг бүрд нь нэр хайрлаж байж сая санаа амардаг нандин эрдэнэ юм.
Гэлээ гээд цаг үе өөрчлөгдөж байна, бидний малчин ард хааяадаа ч гэсэн шинжлэх ухаан, өндөр технологи, бүр даварбал философи ч болтугай сонирхохыг эрмэлзэх боловч, монгол хэл маань бөөм, бөөмхөн, бөөмөнцөр, эгэл бөөм гэх зэргээс илүүтэйгээр юмсыг нарийвчлан нэрлэж үл хүрэлцэх тул арга буюу атом, молекул, электрон, кварк гэх мэтээр гадаад үгийг байгаагаар нь өөриймшүүлэх оролдлого хийж ирлээ.
Угтаа бол энэ чинь доройтол биш дэвшил юм шүү дээ. Ингэлээ гээд монголоо алдаж байгаа хэрэг бус, харин ч бидний үнэ цэнийн мэдрэмж хөгжиж, ертөнцийг үзэх үзэл маань тэлж байгаа хэрэг юм.
Библид "Эхлээд үг буй" гэдэгчлэн, үг нь л байхгүй бол үнэхээр бид юугаа ч сэтгэх билээ дээ.
Орчин үеийн хэл зүй судлалын эцэг гэгддэг Ferdinand de Saussure гэж сонссон л биз дээ?
- Сонсоогүй ээ??? Тэгвэл сонсох уу?
Saussure нь үе үеийн мэдлэгтэнүүдийг төрүүлсэн алдартай гэр бүлээс гаралтай нэгэн бөгөөд, Женевийн их сургуулийн хэл зүйн ухааны профессор юм. Харин тэрээр тухайн үеийн хэл зүйн ухааны талаар сэтгэл дундуур явдаг байж. Тухайн үеийн хэл судлал гэвэл
- Энэ улсын хэл нь цаг үеэ дагаад ингэж ингэж өөрчлөгдөөд, ийм ийм хэлтэй холилдож, тэндээсээ цаашаа ийм ийм хэл болон салбарлажээ
гэх зэргээр, төстэй хэлнүүдийг хооронд нь харьцуулж, нийтлэг язгуурыг нь тогтоох мэтийн л юм судалдаг байсан юмсанж.
Гээд бодохоор,
- Одоо ч гэсэн тийм л биз дээ?
гэсэншүү юм санаанд буух нь, арай зөвхөн би биш биз???
Ерөөс Saussure-аас өмнөх үе хүртэл хэл гэдэг нь
- Юманд хадсан шошго маягийн зүйл
гэсэн нийтлэг ойлголттой байсан байна.
Тэр нь жишээ нь, бодитоор оршин байдаг "Улаан өнгөтэй бөөрөнхий жимс" гэдэг юман дээр "А・Л・И・М" гэдэг шошго хадсантай адилхан, нэг тийм, юмс үзэгдэл ухагдахуунуудыг авианд харгалзуулсан төдий зүйл гэсэн санаа юм.
Гээд хэлэхээр,
- Тийм л биз дээ?
гэсэншүү юм санаанд буух нь, арай зөвхөн Монголчууд биш биз???
Харин Saussure тэрхүү шошго маягийн хэлний талаарх үзлийг далаар нь хөмрүүлж, дараах байдлаар цоо шинээр томъёолсон байна.
- Хэл гэдэг бол Ялгацуудын систем юм.
Эсвэл зүгээр, "Ялгаануудын систем" юм.
Энэ нь нэг ёсондоо, Saussure
- Хэл гэдэг бол, аливаа зүйлийг өөр бусад зүйлээс онцолж салгахын тулд байдаг.
гэсэн цоо шинэ хэлний талаарх үзлийг дэлгэн тавьжээ.
Өөрөөр хэлбэл, зүгээр л "нэг улаан юм" байхаар нь "алим гээд нэрлэчихье" гэсэн бус, харин тэрхүү "улаан бөөрөнхий зүйлийг" тухайлан бусдаас зориудаар ялгахын тулд "алим гэдэг нэр оноожээ" гэдэг талаас нь авч үзсэн байна.
Тэгэхээр, ингэж хэлэх төдийд нээх ч тийм онцын сүртэй ялгаа мэдрэгдэхгүй байж мэдэх юм.
- Явж явж тэгээл, алимыг алим гэж тогтоохын тулд л алим гэж нэрлэсэн юм байгаа биз дээ?
гэсэншүү юм бодож байгаа нь арай зөвхөн та биш биз???
Хэрэв тийм бол, энэ талаар арай жоохон дэлгэрэнгүй тайлбарлая.
Жишээ нь, доорхи зургийг хараад танд юу бодогдох бол?
- Хэдэн чулуу л байна.
тийм биз?
Мэдээж бид бүхэн цааш нь эдгээр чулуунуудад нэг бүрчлэн нэр онооё энэ тэр гэж бодох уу гэвэл үгүй. Бүгдийг нь таширдуулж аваад "чулуу" л гэж хэлнэ.
- Хамгийн баруун дээдэх нь юу вэ?
- Чулуу.
- Тэгвэл, тэрний хажуудах нь?
- Чулуу.
- Тэгтэл..., тэгвэл, ммм..., байжийгаарай... Тэгвэл зүүн доодох нь?
- Чулуу...
Гэвч та дээрхи зургийг ахиад сайн ажиглаад үз дээ. Тэд хоорондоо хэлбэр дүрс, хэмжээ дамжаагаараа бүгд харилцан адилгүй байгаа биз? Гэсэн ч бид
- Тэр нь ч, энэ нь ч адилхан л чулуу
гэж хэлээд, тэдний хоорондох онцлог ялгаануудыг бүгдий нь нялсалж орхино. Яагаад вээ гэвэл, бидний хувьд тэдний хоорондох тэр ялгаанууд бол үнэндээ огтхон ч сонин биш учраас юм. Нэг ёсондоо бид бүхэн, эдгээр чулуунуудын хоорондын ялгааг нэг бүрчлэн ялгаж салгах ямар ч "үнэ цэнэ" олж харахгүй байгаа хэрэг. Тэгээд ялгаж салгах үнэ цэнэ байхгүйгээс хойш, ялгаж салгах шаардлага ч байхгүй болж таарна.
За тэгвэл доорхи зургийг хараад юу гэж хэлэх бол?
- Хооо. Алим байна, гадил байна, мандарин байна, киви байна, ...
гэх биз.
Тэгвэл яагаад дөнгөж саяны олон чулуунуудыг бүгдий нь ташираар нь "чулуунууд байна" гэж хэлсэн мөртлөө, дээрхи зургийг бас адилханаар "жимснүүд байна" гэж хэлэхгүй байна вэ?
Яагаад гэвэл, энэ зурган дээрх зүйлс нь бидний хувьд хооронд нь ялгаж салгах хангалттай шаардлагатай чухал эд учраас юм. Нэг ёсондоо бид эндээс, ялгаж салгах дайны хангалттай үнэ цэнэ олж хардаг хэрэг.
Тийм ч учраас, хооронд нь ялгаж салгах шаардлага, тус бүрийг нь нэг бүрчлэн заах гэсэн хэрэгцээнээс хэл бий болсон юм. Энэ нь өөрөөр утгаар хэлбэл, хэл гэдэг маань тухайн хүмүүсийн үнэ цэнийн мэдрэмж, ертөнцийг үзэх үзлийн тусгал байдаг гэсэн үг.
Жишээ нь нэг ийм юм бодож үзье л дээ.
Хүн биднээс шаал өөр үнэ цэнийн мэдрэмжтэй, тэс өөр зүйл иддэг, "харь гаригийн хүмүүс" байжээ гэж бодъё. Тэд бидэн шиг органик бодис, жимс жимсгэнэ иддэггүй. Тэгвэл тэдний нүдэнд дээрх зураг хэрхэн харагдах бол?
Магадгүй, яг л эхний чулууны зургийг хараад бидэнд буусан тэр сэтгэгдэл төрөх биз.
- Хэдэн органик бодис л байна.
Тэдэнд эдгээр органик бодисуудыг хооронд нь алим, гадил, киви гэх зэргээр ялгаж нэрлэх ямар ч шаардлага байхгүй. Тийм үнэ цэнийг тэндээс олж харахгүй. Тийм ч учраас, бидний хэл гэж заагаад байгаа тэдний тэр юманд нь "алим", "гадил", "киви" гэсэн үг ухагдахуун байхгүй.
Тиймээс тэдэнд хандаж
- Юун органик бодис вээ? Ахиад сайн хар л даа. Энэ нь улаан өнгөтэй, тэр нь гонзгой хэлбэртэй гээд, бүгд өөр өөр байгаа биз дээ?
гэж хэлээд нэмрийг олох уу гэвэл үгүй биз. Тийм юм ярих нь бидэнд дээрх чулуунуудын ялгааг нурштал тайлбарлан залхааж байгаагаас өөрцгүй юм болно.
Тэгэхээр явж явж дээрх ярианаас ойлгосончлон, хэл гэдэг маань "зүгээр л тэнд нэг юм байгаа болохоор л, тэрийг тоочих гэж үүссэн" бус, харин "тэднийг хооронд нь онцолж ялгах үнэ цэнэ байгаа учраас л, онцолж ялгах гэж үүссэн" юмаа болж байгаа юм.
Өөрөөр хэлбэл,
- Оршин байгаа зүйлсийг хэрхэн онцолж ялгамаар байна вэ?
гэдэг тэр үнэ цэнийн мэдрэмжээс хэл бий болсон бөгөөд, тэрхүү үнэ цэнийн мэдрэмжүүдийн ялгаа зөрөө л хэлнүүдийн хоорондийн ялгааг бий болгож байдаг хэрэг юм.
Эсрэгээрээ ялгаж салгах онцын ач холбогдолгүй гэж үзэх юм бол, тэнд үнэндээ юм байсан ч бид түүнийг юманд тооцож бодохгүй. Энэ талаас нь харвал, аливаа зүйл бодитоор оршин байна уу үгүй юу гэдэг нь, ажиглагч болох бид түүнийг оршин байгааг хүлээн зөвшөөрөх үү үгүй юу гэдгээс хамаарнаа гэж хэлж бас болно (энэ талаар гүнзгийрүүлж философидвол сунжрах тул орхиё).
Ингэхэд сая ойлгомжтой байлгах гээд харь гаригийн хүн дээр жишээ авсан боловч, яг үнэндээ "харь гаригийн хүн" болон "манай дэлхийн хүн" хоёрын хооронд үүсдэг тэр ялгаа, үнэндээ ижилхэн хүмүүс бидний хооронд ч үүсч байдаг.
Жишээ нь, монгол хэлэнд хэлдэг "даага", "шүдлэн", "соёолон" зэргийг англи хэлэнд зүгээр л ташираар нь "horse" гэхэд болчино. Бид Англиар ярьдаг хүмүүст даага, шүдлэнгийн ялгааг мянга дэлгээд тэд "Аан" л гэнэ. Учир нь тэдний хувьд тэрийг ялгаж салгах үнэндээ сонин биш юм.
Бүр ойрын жишээ ярьвал, аягүй бол хөдөөний хүүхдийн нүдэнд харагдах "аргал", "хомоол", "хоргол" зэрэг нь, зарим хотын хүүхдийн нүдэнд ташираараа зүгээр л "баас" болж харагддаг ч байж мэднэ.
- Балдаан, чамд юу харагдаж байна?
- 1 зээрд үрээ, 1 хүрэн байц, 2 шийр алаг даага.
- Билгүүнээ, чамд юу харагдаж байна?
- 4 морь.
Үүний эсрэг жишээ гэвэл, бид "дүү"-г дүү л гэдэг бол, Японоор заавал "эмэгтэй дүү" эсвэл "эрэгтэй дүү" гэж хэлэх шаардлагатай. "Дүү л бол дүү шдээ" гэж хэлмээр санагдавч, тэдэндээ бол тэр дүү эрэгтэй байх, эсвэл эмэгтэй байх нь бууз хуушуур шиг л тэс өөр сэтгэгдэл төрүүлдэг биз.
Өөр бас, Англи хэлний бүс дэхь хүмүүс цагаан туулай, бор туулайнуудыг хооронд нь өөр үгээр ялгаж салгаж, тэдний талаарх төсөөлөл нь ч нэлээн тусдаа байдаг юм байх. Харин бидний нүдээр харвал хоюулаа л адилхан "туулай".
- Сайн хар л даа, шал өөр хоёр өнгөтэй байгаа биз дээ?
гэж тайлбарлаад
- Тийм нь ч тийм л байна. Тэхдээ л тэгээд туулайнууд л байна шдээ
гэхээс өөр юм бодогдохгүй биз.
Учир нь бид ба тэдний өсөж торнисон орчин нөхцөл, соёл иргэншил, үнэ цэнийн мэдрэмжүүд нь тусдаа өөр бөгөөд, юуг юунаас салгаж, хэрхэн илэрхийлэх вэ гэдэг тэр хэмжүүр нь ч бас өөр юм. Тэгээд тэрхүү "ялгаануудын систем" нь цаашилсаар "хэлний систем" болж нүдэнд харагдаж, чихэнд сонсогдохуйцаар ил гарсан хэрэг юм.
Үүнд л Saussure-ийн хэлсэн
- Хэл бол Ялгаануудын систем
гэдэг үгний мөн чанар оршиж байгаа юм шүү дээ.
Дээр дурьдсанчлан, монгол хэлэнд байдаг тоймгүй олон малтай холбоотой үгс, малын нас, зүс, эд хэрэгсэл..., ялгадас..., гэсэн учир тоймгүй нарийн нэршилээс илэрхий ойлгогдох зүйл гэвэл, монголчуудын хувьд мал гэдэг бол хосгүй үнэ цэнэтэй, ширхэг бүрд нь нэр хайрлаж байж сая санаа амардаг нандин эрдэнэ юм.
Гэлээ гээд цаг үе өөрчлөгдөж байна, бидний малчин ард хааяадаа ч гэсэн шинжлэх ухаан, өндөр технологи, бүр даварбал философи ч болтугай сонирхохыг эрмэлзэх боловч, монгол хэл маань бөөм, бөөмхөн, бөөмөнцөр, эгэл бөөм гэх зэргээс илүүтэйгээр юмсыг нарийвчлан нэрлэж үл хүрэлцэх тул арга буюу атом, молекул, электрон, кварк гэх мэтээр гадаад үгийг байгаагаар нь өөриймшүүлэх оролдлого хийж ирлээ.
Угтаа бол энэ чинь доройтол биш дэвшил юм шүү дээ. Ингэлээ гээд монголоо алдаж байгаа хэрэг бус, харин ч бидний үнэ цэнийн мэдрэмж хөгжиж, ертөнцийг үзэх үзэл маань тэлж байгаа хэрэг юм.
Библид "Эхлээд үг буй" гэдэгчлэн, үг нь л байхгүй бол үнэхээр бид юугаа ч сэтгэх билээ дээ.
Wednesday, May 22, 2013
Monday, May 20, 2013
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж дэлхийн шилдэг их сургуульд суралцах оюутан залуучуудыг дэмжих зорилгоор Засгийн газарт чиглэл өгсөн зарлиг гаргалаа. Зарлигт Монгол Улсын иргэдийг Сургалтын төрийн сангийн санхүүжилтээр дэлхийн шилдэг их сургуульд суралцуулах шалгуур нөхцөлийг дараах байдлаар тогтоож хэрэгжүүлэхийг Засгийн газар (Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг)-т чиглэл болгосон байна. Үүнд: Tuesday, May 7, 2013
Англи хэлний орчуулагч-сэтгүүлчийн 4-9 ангийн оюутан Б.
Эгшиглэн Америкийн яруу найрагч Чарльз Буковскийн “Friends within the Darkness”
шүлгийг орчуулснаа Орчуулгын клубын гишүүн оюутнууд хийгээд үе тэнгийнхэндээ
толилуулж байна.
Америкийн яруу найрагч Чарльз Буковски (1920-1994)
бол баян нийгмийн ядуу хэсгийнхний дуу хоолой болсон найрагч. Тэрээр Германд
төрсөн Америкийн уран бүтээлч юм. Буковскийн уран бүтээлийн гол сэдэв бол
түүний бүхий л амьдралаа өнгөрүүлсэн Нью-Йорк хотын аж амьдрал байх ажээ. Гаднаас
нь харахад хачин гял цял энэ хотын хамгийн гүнд өл хоосноо шүлгээр дарж явдаг
тэр мэт хүмүүс амьдардаг юм шүү, амьд бий шүү гэдгийг Буковский энгийн агаад
задгай бичлэгтэй , бодит амьдралын харанхуй мухраас дуулсан бор агаад эрс тэс
шүлгүүдээрээ тунхагласаар ирсэн юм.
Friends within the Darkness
by Charles Bukowski
Friends within the Darkness
by Charles Bukowski
I can remember starving in a
small room in a strange city
shades pulled down, listening to
classical music
I was young I was so young it hurt like a knife
inside
because there was no alternative except to hide as long
as possible--
not in self-pity but with dismay at my limited chance:
trying to connect.
the old composers -- Mozart, Bach, Beethoven,
Brahms were the only ones who spoke to me and
they were dead.
finally, starved and beaten, I had to go into
the streets to be interviewed for low-paying and
monotonous
jobs
by strange men behind desks
men without eyes men without faces
who would take away my hours
break them
piss on them.
now I work for the editors the readers the
critics
but still hang around and drink with
Mozart, Bach, Brahms and the
Bee
some buddies
some men
sometimes all we need to be able to continue alone
are the dead
rattling the walls
that close us in.
Харанхуйн найзууд
small room in a strange city
shades pulled down, listening to
classical music
I was young I was so young it hurt like a knife
inside
because there was no alternative except to hide as long
as possible--
not in self-pity but with dismay at my limited chance:
trying to connect.
the old composers -- Mozart, Bach, Beethoven,
Brahms were the only ones who spoke to me and
they were dead.
finally, starved and beaten, I had to go into
the streets to be interviewed for low-paying and
monotonous
jobs
by strange men behind desks
men without eyes men without faces
who would take away my hours
break them
piss on them.
now I work for the editors the readers the
critics
but still hang around and drink with
Mozart, Bach, Brahms and the
Bee
some buddies
some men
sometimes all we need to be able to continue alone
are the dead
rattling the walls
that close us in.
Харанхуйн найзууд
Танихгүй хотын
жижигхэн өрөөнд
Хөшгөө буулгаад
Сонгодогуудыг сонсож асан
Хоосон өдрүүдээ дурснам.
Залуу ч байж,
Надаас ангид мэт орших
Гадаад ертөнцийг ойлгохыг хичээж
Өөрийгөө өрөвдсөндөө бус,
Харин гарцгүй боломжууд цөхрөл дагуулж
Удаан гэгч нуугдахаас аргагүй болгосон нь
Хутга дүрэх мэт өвдөлтийг санагдуулах
Тийм л залуу байж,
Хэдийнээ үхсэн
Моцарт, Бах, Бетховен, Брамс л
Хөөрхий намайг тоон ярилцана.
Өлсөж туйлдсан би эцэстээ
Өөдгүй жаахан хөлстэй,
Уйтгарт залхаг ажлуудаас хайхаар
Гудам руу гарахаас аргагүй болно.
Нүд ч үгүй, нүүр ч үгүй
Хачин эрс ширээний ард суун
Цаг хугацааг минь барьж аваад
Хугалж нугачан
Дээрээс нь дэвслэдэг байлаа.
Харин одоо би
Хянагч, уншигч, шүүмжлэгчдийн таалалд нийцэхээр
ажилладаг.
Гэхдээ л
Моцарт, Бах, Брамс
Корсаков нөхөдтэйгөө
Цаг нөхцөөн
Хундага тулгадаг минь хэвээр
Цор ганцаар
Цааш амьдарсаар л байхын тулд
Гагц
одогсдын сүнснүүд
биднийг хашигч тэр л ханыг
чадлаараа нүдэхийг нь сонсохоос өөр арга үгүй.
Орчуулсан IV-9 ангийн оюутан Б.Эгшиглэн. Хэрэв та бүхэнд энэ шүлэг болон орчуулга таалагдсан бол сэтгэгдлээ үлдээгээрэй.
Хөшгөө буулгаад
Сонгодогуудыг сонсож асан
Хоосон өдрүүдээ дурснам.
Залуу ч байж,
Надаас ангид мэт орших
Гадаад ертөнцийг ойлгохыг хичээж
Өөрийгөө өрөвдсөндөө бус,
Харин гарцгүй боломжууд цөхрөл дагуулж
Удаан гэгч нуугдахаас аргагүй болгосон нь
Хутга дүрэх мэт өвдөлтийг санагдуулах
Тийм л залуу байж,
Хэдийнээ үхсэн
Моцарт, Бах, Бетховен, Брамс л
Хөөрхий намайг тоон ярилцана.
Өлсөж туйлдсан би эцэстээ
Өөдгүй жаахан хөлстэй,
Уйтгарт залхаг ажлуудаас хайхаар
Гудам руу гарахаас аргагүй болно.
Нүд ч үгүй, нүүр ч үгүй
Хачин эрс ширээний ард суун
Цаг хугацааг минь барьж аваад
Хугалж нугачан
Дээрээс нь дэвслэдэг байлаа.
Харин одоо би
Хянагч, уншигч, шүүмжлэгчдийн таалалд нийцэхээр
ажилладаг.
Гэхдээ л
Моцарт, Бах, Брамс
Корсаков нөхөдтэйгөө
Цаг нөхцөөн
Хундага тулгадаг минь хэвээр
Цор ганцаар
Цааш амьдарсаар л байхын тулд
Гагц
одогсдын сүнснүүд
биднийг хашигч тэр л ханыг
чадлаараа нүдэхийг нь сонсохоос өөр арга үгүй.
Орчуулсан IV-9 ангийн оюутан Б.Эгшиглэн. Хэрэв та бүхэнд энэ шүлэг болон орчуулга таалагдсан бол сэтгэгдлээ үлдээгээрэй.
Зарлал
Хэл-соёл, орчуулгатай холбоотой материал, өөрсдийн хийсэн орчуулгаа манай блогт нийтлүүлэх, сурсан мэдсэнээ бусадтайгаа хуваалцахыг хүсвэл humanitiestranslate@gmail.com руу хандаарай. Бид оюутан залуусынхаа хүсэлтийг дуртайяа хүлээн авна.
Орчуулгын клуб
Ширээ бол ширээ
3-4 ангийн оюутан
Б. Очирбатын герман хэлнээс
орчуулсан өгүүллэг. Орчуулгын уралдаанд 1-р байр
эзэлсэн.
Эх зохиолыг Орчуулгын уралдаан цэснээс үзнэ үү.
Би нэгэн өвгөний түүх ярьж өгье. Тэрээр нэгэн жижиг хотын гудамжны төгсгөл уулзварын ойролцоо амьдардаг, үг дуу цөөтэй, инээх уурлах ч сөхөөгүй, ядарсан царайтай нэгэн. Түүнд бусдаас ялгараад байх зүйлгүй учир түүнийг гаднаас нь дүрслээд байх шаардлагагүй аж. Саарал өнгийн малгай тавьсан, саарал өмдтэй, өвөл нь урт саарал хүрэм өмсөнө. Түүний нарийхан хүзүүнд үрчлээ сууж хуурайшсан, цамцны цагаан зах нь түүнд томдсон харагдана. Амьдардаг өрөө нь хамгийн дээд давхарт байрлана. Магадгүй тэр урьд нь гэрлэж байсан, хүүхдүүдтэй ч байж болох, бүр өөр хотод өмнө нь амьдарч байсан ч байх. Тэр хүүхэд байсан нь лавтай. Эмээгийн альбумаас харахад тэр үеийн хүүхдүүд том хүн шиг хувцасладаг байжээ. Түүний өрөөнд 2 сандал, 1 ширээ, хивс, ор, шүүгээ харагдана. Хананд толь, мөн зураг өлгөсөн, жижиг ширээн дээр сэрүүлэгтэй цаг түүний хажууд хуучин сонингууд, мөн зургийн альбом тавьжээ.
Өглөөгүүр тэрээр
явган алхаж үдээс хойш мөн л явган явж хэдэн үг хөршүүдтэй солиж оройдоо тэрээр
ширээндээ сууна.
Энэ нь бүтэн сайн
өдөр ч мөн ялгаагүй нэг л хэвийн. Өвгөн ширээнд суух болгондоо сэрүүлэгтэй
цагийн цохилтыг үргэлж сонсдог байлаа.
Харин нэгэн нартай
ер бусын өдөр, халуун ч биш хүйтэн ч биш, шувууд жиргэсэн, найрсаг хүмүүс, хүүхдүүд
тоглосон тэр л өдөр яагаад ч юм түүнд таалагдлаа.
Тэр инээмсэглэн
“Одоо бүх зүйл өөрчлөгдөх болно” гэж бодов. Өвгөн цамцныхаа дээд товчийг
суллан, малгайгаа гартаа барин хөл дээрээ дээш доош үсрэх шахам түргэн түргэн
баясгалантайгаар алхав. Өөрийн гудамжиндаа ирж хүүхдүүд рүү толгойгоороо дохин
байшингийнхаа өмнө ирж, шатаар өгсөн, түлхүүрээ халааснаасаа гарган өрөөгөө
нээлээ.
Гэвч өрөөнд бүх
зүйл хэвэндээ, ширээ, 2 сандал, нэг ор. Түүнийг суухад нөгөө л цагийн цохилох
дуу сонсогдож, бүх баяр баясгалан нь хийсэн одов. Учир нь өөрчлөгдсөн зүйл юу ч
алга. Өвгөн маш ихээр уурлаж, мэнчийтлээ улайсан царайгаа толинд хараад, нүдээ
анилаа. Тэгээд гараа зангидан ширээрүү далайж нэг цохилоо хоёр дахиа цохилоо.
Дараа нь бөмбөр шиг ширээг нүдэнгээ “Ямар нэг зүйл өөрчлөгдөх ёстой” гэж байн
байн орилож байв. Сэрүүлэгтэй цагны чимээ сонсогдохоо больж, түүний гар өвдөж
эхлэн хоолой нь таг болж, цагны чимээ ахин сонсогдлоо, юу ч өөрчлөгдсөнгүй.
Нөгөө л нэг ширээ
гэж тэрээр хэлэв. Нөгөө л 2 сандал, ор, зураг. Ширээг ширээ, зургийг зураг, орыг
ор ,сандалыг сандал. Яагаад заавал ийм байх ёстой гэж? Францууд орыг “li”, ширээг
“tabl”, зургийг “tablo” харин сандалыг “schäs” гэдэг, гэвч тэд ойлголцдог. Хятадууд
ч мөн адил. “Яагаад орыг зураг хэлж гэж болохгүй гэж” бодоод өвгөн чанга чанга
инээн, түүний хөршүүд ханаруу балбаж “чимээгүй” гэж хэлтэл тэр инээсээр л байв.
“Одоо л өөрчлөгдөж
байна” хэмээн тэр хашгираад, орыг тэр энэ мөчөөс эхлэн“зураг” гэж нэрлэхээр
болов.
“Би ядарч байна
зургандаа орьё” гэж хэллээ. Тэр өглөөгүүр зурагнаасаа босолгүй хэвтэж сандлыг
харин юу гэх вэ? гэж дотроо бодон сандлыг “сэрүүлэгтэй цаг” гэхээр болов. Шинэ
хэлээрээ хааяа зүүдлэж, сурагч насныхаа дуунуудийг түүнрүү орчуулж чимээгүйхэн
өөртөө дуулж байлаа.
Өвгөн зурагнаасаа
босч хувцасаа өмсөн сэрүүлэгтэй цаган дээрээ суун ширээнд гараараа тулав. Харин
ширээг ширээ гэхээ болиж ширээг одоо хивс гэхээр шийдэв. Өглөө тэр зурагнаасаа
босч хувцаслан хивсэндээ сэрүүлэгтэй цаган дээр сууж юуг юу гэх вэ? гэж дотроо
бодлоо. Орыг зураг, ширээг хивс, сандлыг сэрүүлэгтэй цаг, сонинг ор, толийг
сандал, сэрүүлэгтэй цагийг зургийн альбум, шүүгээг сонин, хивсийг шүүгээ, зургийг ширээ, харин зургийн альбомийг
толь гэж нэрлэхээр шийдэв.
Тэгэхлээр: Өглөө
өвөө зургандаа удаан хэвтэж 9 цагт зургийн альбом дуугарч, тэр зурагнаасаа
босон шүүгээн дээр зогсч, даарахгүйн
тулд хувцаснуудаа сонингоос гарган ирж өмсөв. Хананд өлгөсөн сандалд
харж, хивсэнд сэрүүлгийн цаган дээрээ сууж толь эргүүлэн ээжийнхээ ширээг олж
харлаа.
Түүнд энэ нь
хөгжилтэй санагдаж тэрээр өдөржингөө давтаж шинэ үгнүүдээ тогтоон цээжлэж байв.
Бүх зүйл одоо өөрчлөгдсөн. Тэрээр одоо эрэгтэй хүн биш харин хөл, харин хөл
өглөө болж, өглөө эр хүн болов.
Одоо та нар энэ
түүхийг өөрсдөө үргэлжлүүлэн бичиж чадна. Бусад үгийг яг түүн шиг өөр үгээр сольж
болно: Дуугарахыг тавих, даарахыг харах, хэвтэхийг дуугарах, зогсохыг даарах, тавихийг
эргүүлэх гэх мэт.
Тэгэхлээр юу болж
байна вэ? гэхээр: Эр хүн хөгшин хөл удаан зургандаа дуугарч, 9-н цагт зургийн
альбом тавьж, хөл даарч өглөө харахгүйн тулд шүүгээн дээр эргүүллээ. Өвгөн
цэнхэр өнгөтэй сургуулийн дэвтрүүд худалдан авч шинэ үгнүүдээ дүүртэл нь бичив.
Тэр үүнтэй ноцолдон гудманд ч үзэгдэхээ больжээ. Бүх зүйлд шинээр нэр өгч
тэгэхдээ жинхэнэ нэрүүдийг нь мартаж байлаа. Тэр одоо зөвхөн өөрт нь зориулагдсан
өөрийн гэсэн хэлтэй болчихож. Гэвч удалгүй түүнд орчуулахад ч хүндрэлтэй болж
ирэв. Тэр хуучин хэлээ бараг мартсан байв. Тийм ч учраас тэр зөв нэрнүүдийг
цэнхэр дэвтэрнүүдээсээ харах шаардлагатай болжээ. Энэ нь түүнд хүмүүстэй
ярихаас ч айхад хүргэв. Хүмүүс зургийг ор, хивсийг ширээ, сэрүүлэгтэй цагийг
сандал, орыг сонин, сандалыг толь, зургийн альбомийг сэрүүлэгтэй цаг, сонинг
шүүгээ, шүүгээг хивс, толийг зургийн альбом, ширээг зураг гэж хэлэхэд нь өвгөн
маш удаан бодох шаардлагатай болов.
Тийм ч учраас тэр
хүмүүсийн ярихыг сонсохдоо инээх хэрэгтэй болдог байв. Хэрэв хэн нэг нь “Та
маргааш хөл бөмбөгийн тоглолт руу бас явахуу” гэж хэлэхэд тэр инээх
шаардлагатай байв. Эсвэл “Одоо ч бүр 2 саржингаа бороо орлоо”, “Америкт надад нэг авга ах бий” гэхэд өвгөн
энэ бүгдийг ойлгохгүй байсан учраас
инээх шаардлагатай болдог байлаа.
Энэ хөгжилтэй түүх
биш юм. Гунигтай эхлэн гунигтай төгслөө. Саарал хүрэмтэй тэр өвөө хүмүүсийг
ойлгохгүй байгаа нь муу зүйл биш, харин хүмүүс түүнийг ойлгохгүй байгаа нь хамгийн
муу зүйл байлаа. Тиймээс ч тэр дуугаа хурааж, зөвхөн өөртэйгөө яриж мэндлэхээ ч
больсон байв.
Subscribe to:
Posts (Atom)